در باره اصطلاح شاهنشاه ايران و توران

در باره اصطلاح شاهنشاه ايران و توران

مئهران باهارلي

اصطلاحات "توران" و "ايران" و "شاهنشاه ايران و توران" كه در وصف سلاطين ترك و به هنگام رجزخوانيهاي جنگهاي ايشان و ... بكار مي رفت، بيشتر از آنكه به كشور ايران امروزي و هويت ملي نوساخته ايراني مربوط باشد، داراي معاني مجازي و حتي افسانوي و نشان از جهانگيري و اصالت و ... داشته است. هرگاه نيز كه از آن معني جغرافياي قومي-اتنيكي مشخصي مستفاد مي شد، شاه ايران كمابيش به معني حاكم خاورميانه (غيرعرب) و شاه توران به معني حاكم آسياي ميانه (ترك) بود.

چنانچه علي بيگ، پسر قارا عثمان بنيانگذار دولت تركي آق ‌قويونلو، در نامه‌اي به سلطان امپراتوري تركي عثماني مراد خان دوم او را "سلطان سلاطين العرب و العجم، خديو ممالک ايران و توران، فرمانفرماي اقاليم جهان، داراي قيصر خدم، فغفور جمشيد حشم... حضرت پادشاهي..." خطاب مي كند.

نادرشاه افشار موسس دولت تركي افشاري نيز طبق اين سنت خود را پادشاه ايران (حاكميت بر خاورميانه) و توران (حاكميت بر آسياي ميانه) مي شمارد. مخدومقلی شاعر ملی ترکمن هم که در آن عصر می زیست، خطاب به نادرشاه چنین مي گويد: "ای فتاح، امروز ایران و توران در زیر فرمان توست".

بويژه در دوره دو دولت تركي صفوی و قاجاري، شاهان به خود القابي چون جم جاه، جم اقتدار، جم شوکت "شاهنشاه  ایران و توران" و "ممالک محروسه ایران" می دادند. چنانچه قرارداد ١٨٠٩ مارس ١٩ كه بين دولت قاجاري و بريتانيا منعقد شده است، از فتحعليشاه قاجار با عنوان "شهریار جم اقتدار کشور خجسته ایران و توران" ياد مي كند.

---------------------------

در نامه زير نوشته شده توسط فرديناندوس امپراتور اتريش-مجارستان-چك.... خطاب به محمدشاه قاجار، وي با عنوان "شهنشاه ايران و توران" ذكر شده است. قابل ذكر است محمدشاه كه در ميان شاهان قاجار داراي شعور ملي برجسته و بر مذهب تركي قزلباشي بود، با همدستي صدراعظم خود آغاسي به جدال با روحانيت شيعه امامي برخاست. از اين رو نيز مورد نفرت دولت بريتانيا قرار گرفت.

نامه ایمپراطور اطریش به محمد شاه

فردیناندوس نخستین ایمپراطور و پادشاه آوستریا و ممالك مجار و چه و غیره باعلیحضرت قدر قدرت قوی شوکت برادر والاگهر محمدشاه قاجار شهنشاه ممالك "ایران" و "توران" دعا و سلام فرو (فزون) از حد و قیاس میرساند.

...

وینه

اواخر مارت ۱۸۳۹

دوست فردیناندوس

(منبع: Toğrul Atabay)

Sozumuz, a window opening to the life/culture of the turkish nation of iran/south azerbaijan:
http://sozumuz.blogspot.com/
http://sozumuz-turk-dovletler.blogspot.com/

http://elobaoymaqlarimiz.blogspot.com/

http://demoqrafi.blogspot.com/
http://tomarlar.blogspot.com/

http://xatun.blogspot.com/