ریشه شناسی واژه قوشاچای

ریشه شناسی واژه قوشا چای

شهر قوشاچای (میاندوآب) سر چهارراهی میان شهر های تبریز،مراغه،اورمو(اورمیه)و سینان دژ(سنندج)واقع شده و استانهای آذربایجان غربی و شرقی و کردستان را بهم وصل میکند.

         ریشه شناسی

قوشا چای نام ترکی مرکب از صفت "قوشا"به معنی جفت و اسم "چای"به معنی رود است.

        قوشا QOŞa

"قوش + ا" به معنی جفت،دوتا،اسم از مصدر" قوشماقqoşmaq" به معنی پیوستن ، یکی شدن.

فرمهای گوناگون این مصدر در زبانهای ترکی:

قوش qoş(ترکی قدیم،قاراخانی،میانی،ترکیه،آذربایجانی،قاقاووز،ترکمنی،سالار،قیرقیزی،بالقار، قوموق،تووا،توفالار)قوسqos(ساری ایغور،قزاقی،نوقای،قاراقالپاق،اوزبک،اویغور،باشقیز،آلتائی)قوشquş(تاتاری، باشقیر)قیویشqiwış (باشقیر)خوسxos(خاقاسی،یاقوتی)خوشxoş(چاوشی)خوهریxohuy(یاقوتی) خوهونxohun(یاقئتی)کوهونkohun(دولقان).

از زبان ترکی به اشکال قوشیQoşiبه زبان مغولی،قوس qosبه مغولی غربی و خوشxoşبه قالموقی وارد شده است.

برخی ترکی شناسان ریشه "قوشماق"را مصدر "قوماقqomaq"به علاوه پسوند مشارکتی"- ش" دانسته اند. ( مانند"باشماق başmaq"که مصدر" باماق   bamaq"به معنی بستن ،بند زدن به علاوه پسوند مشارکتی " ـ ش " حاصل شده است.صورت اسم به معنای جفت،یکی از جفت عدو پیاله پیاپی شراب و.....بکار رفته است."قوش اتqoşat" ( اسب شاه ) ، "قوش بیچه ک qoşbiçək"( قیچی و یا قایچی کلمه ای مغولی است)

چایçay:

کلمه ای ترکی به معنای اولیه رودخانه،رود کوچک،رود کم آب،ماسه،سیل،کم عمق،....احتمالا از ریشه "سایsay" باستانی.

معنی اولیه "سای" ناحیه ای از زمین پوشیده با سنگ بود،با بسط معنی به بستر خشک رودخانه و سپس رودخانه ای کم عمق فصلی، رودخانه ای که در زمستان خشک است گفته میشود.

از همینجا "سای"در طول زمان معنی کم عمق را پیدا کرده است.(" سای سو " به معنی آب کم عمق).

لغت "سایدام saydamam"(سای + دام )به معنی شفاف نیزاز همین ریشه است، یعنی چیزی که درون آن به راحتی دیده می شود.

فرمولهای گوناگون کلمه چای در زبانهای مختلف ترکی:

چای ( ترکی میانه، آذربایجانی،ترکمنی،بالقار،یاقوت)سای(باشقوردی)شاییق(شور)، چایرام (آلتایی).

(علاوه بر چای در زبان ترکی کلمات زیر  نیز برای رودخانه بکار می روند:

اؤگوزÖgüz:رودخانه، اؤگه نÖgən :نهر، اؤزه نÖzən:رودخانه، موره نMürən:رودخانه ( مغولی)،دره Dərə:رودخانه ،....).از همین ریشه است لغت "چاییرÇayır" به معنی آبگیر رودخانه و یا گیاهی که در کناره آب می روید.

نامهای جغرافیائی مشابه:

"باشماقگدر زبان ترکی به معنی نوعی کفش بنددار است.نام عمومی کفش در زبان ترکی"آیاق قابی ayaqqabı"است).

نتیجه :

"قوشاچای"ترکیبی به معنی دورود،و مرکب از صفت"قوشا"به معنی دو،دوگانه،و اسم"چای"به معنی رودخانه است و اشاره به قرار داشتن این شهر در میان دو رودخانه "تاتائو"(سیمینه رود) و "جیغاتی" (زرینه رود) دارد.