ارومیه - خبرگزاری مهر: روزگاران قدیم در آخرین جمعه ماه رمضان هر یک از زنان و دختران یک تکه پارچه نو و پاک را با خود به مسجد می بردند و روحانی مسجد در حالی که دعای مخصوصی را می‌خواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا کیسه را دوخته و حاضر می‌کردند.
به گزارش خبرنگار مهر، ماه رمضان، در بین مردم آذربایجان غربی به دلیل اینکه این ماه، ماه نزدیک شدن بیشتر به خداوند تعالی است از منزلت و احترام خاصی برخوردار است. مردم این دیار از رمضان به عنوان بهترین ماه یاد می کنند، باور مردم استان بر این است که ماه رمضان، ماه پاکیها و زلالیهاست و خیر و برکت خداوندی بیش از هر ماه دیگری در این ماه بر سفره‌های روزه داران نازل می شود.
همزمان با فرا رسیدن ماه پر خیر و برکت رمضان مردم آذربایجان غربی روزه گرفتن را از چند روز مانده به آغاز ماه مبارک شروع می‌کنند و با این عمل اولین قدمهایشان را برای خودسازی بر می دارند به طوری که برخی از مومنان 10 تا سه روز مانده به شروع ماه رمضان روزه می گیرند.
در این استان هنوز هم می توان مومنانی را سراغ گرفت که با قصد و نیت قرب به خدا سه ماه متوالی رجب، شعبان و رمضان را روزه دار هستند. اما آنچه مربوط به آداب و رسوم خاص ماه رمضان است با شروع این ماه پر برکت و اعلام روز ورود به ماه ضیافت الله شروع می شود.
در شب آغاز ماه رمضان در گذشته‌های نه چندان دور رویت هلال ماه در شهرها و روستاهای استان با آیین خاص و آداب ویژه ای همراه بوده است.
اکثر اهالی در آذربایجان غربی در گذشته برای این منظور در روزهای پایانی ماه شعبان برای رویت هلال ماه به پشت بامهای منازل می‌رفتند و با مشاهده هلال ماه به شادمانی پرداخته و با ذکر صلوات و دعاخوانی ورود به این ماه را به همدیگر تبریک می گفتند.
بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کردند و اعتقاد داشتند که نگریستن به صورت آدمهای بی‌نماز و روزه‌خوار خوش یمنی درپی نخواهد داشت.
نگاه کردن به آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان مرسوم است. این عادت بر این اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکیها صیقل یابد.
پیرمردان برای این منظور همواره آیینه کوچکی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود به رویت آیینه می‌پرداختند با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می‌چرخاندند.
هر چند این رسم در طی سالیان اخیر به دلیل توسعه رسانه های گروهی موضوعیت خود را از دست داده اما هنوز که هنوز است بسیاری از پیرزنان و پیرمردان روستانشین به این کار مبادرت می کنند.
پیش از این همچنین قبل از آغاز ماه رمضان از طرف مردم روستاهایی که روحانی نداشتند نمایندگانی به نزد امام جمعه‌های شهرها فرستاده می شد و از آنها درخواست می‌کردند که یک روحانی را به نمایندگی از خود به روستا بفرستند و روحانی اعزامی را با سلام و صلوات به روستا می بردند و هر شب در خانه ای مهمان می‌شد تا ماه رمضان به پایان برسد.
تهیه فطیر موسوم به "اپه" در آذربایجان غربی همزمان با آغاز ماه رمضان
در روستاهای آذربایجان غربی نیز زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز اقدام به غبارگیری از منازل می‌کردند، زنان مومنه آذربایجان غربی بر این اعتقاد هستند خانه ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد خیر و برکت ماه مهمانی خدا از آن گریزان می شود.
مردم این دیار با خانه تکانی به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند و یکی دو روز مانده به آغاز ماه مبارک رمضان مردم روستاهای آذربایجان غربی فطیری موسوم به "اپه" درست می‌کنند.
نان "اردیه و اپه" یک نوع نان محلی مغزدار است که روی آن با چنگال و ته استکان بزک شده است. این فطیر از شیرینیهای مخصوص ماه رمضان است.
یکی از آیینهایی که که در این منطقه از کشور در ماه مبارک رمضام رسم بوده و در مسجد انجام می گرفت و هم اکنون نیز در برخی از مناطق روستایی به عنوان یک رسم باقیمانده است دوختن کیسه‌های پول برای بزرگترهای خانواده بود که با ترتیب و آیین خاصی انجام می‌شد.
"ته کیسه" رسم غبار گرفته مردم آذربایجان غربی در ماه رمضان روزگاران قدیم در آخرین جمعه ماه رمضان، هر یک از زنان و دختران یک تکه پارچه نو و پاک را با خود به مسجد می بردند و روحانی مسجد در حالی که دعای مخصوصی را می‌خواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا کیسه را دوخته و حاضر می‌کردند.
در این کیسه که به اعتقاد مردم منطقه مایه برکت بود یک سکه قرار می دادند که قبلا آن سکه توسط افراد مومن متبرک می شد و در اصطلاح محلی به آن "کیسه دیبی" (ته‌کیسه) می گفتند.
متاسفانه این رسوم پرارزش سالهاست در اثر بی توجهی و غبار فراموشی در حال زودوده شدن از صفحات تاریخ هستند.
همچنین ماه رمضان در آذربایجان، طنزهای خاص خود را دارد که به تناسب افراد و موقعیت های ماه به کار برده می‌شود، در شبهای مهتابی ماه رمضان، فردی که روزه نمی گیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او می گویند سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه به صورتت تف می‌اندازد.
در بین عوام این اعتقاد وجود دارد که ماه به صورت کسانی که روزه نمی گیرند " تف" می‌کند،همچنین از کسی که روزه نمی گیرد وقتی سوال می‌کنند چرا روزه نمی گیری قبل از خود او اطرافیان می گویند هنوز ماه را ندیده است، یا می گویند صغیر است یا می‌گویند زورش به "اروج" نمی‌رسد. "اروج" لفظی است در زبان ترکی که هم به معنی روزه و روزه داری و هم از اسم های مردانه است.
"اوباش دان" و "اولکرلر" در آذربایجان غربی
اما سحری خوردن و سحری بلند شدن هم برای خود در آذربایجان غربی و به ویژه در روستاهای آن آدابی دارد، هنوز هم که هنوز است روستائیان و عشایر آذربایجان غربی با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه و یا درب منزل شان از خواب بیدار می شوند.
اگر سحرگاهان که در روستاهای دور افتاده آذربایجان غربی بر روی پشت بام خانه ای قرار بگیری می بینی که چه شور و نشاطی در روستاها حاکم است، چراغ خانه ها یکی یکی روشن می شوند همسایه‌های دیوار به دیوار زنجیروار یکدیگر را به فریضه الهی فرا می خوانند و حسن ختام این شعر منظوم، سحری خوردن به شیواترین موسیقی آسمانی یعنی اذان صبح ختم می شود.
در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله موذن‌های روستایی، حرکت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروس های محلی بوده است.
در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن به "اوباش" یا "اوباش دان" مشهور است و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است.
پیرمردان در سطح روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان قدیمی روستا نقل می‌کنند.
همچنین در گذشته‌های نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حرکت ستاره‌هایی که اصطلاحا به آنها " اولکرلر" می‌گفتند تعیین می شد.
غذاهای آذربایجانی ها بر سر سفره افطار
بیشتر رسوم ماه رمضان در استان آذربایجان غربی با آذربایجان شرقی مشترک است. تفاوت ها وقتی آغاز می شود که پای سفره افطار می رسیم!
ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی‌هاست و اکثر خانواده‌ها، سعی می‌کنند حداقل برای یکبار در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیکان، افطاری بدهند.
افطار دادن به اندازه ای در بین مردم آذربایجان غربی جایگاه دارد که هر یک سعی می کنند در این امر بر دیگری پیشی گیرند، دادن افطاری‌های جمعی، برای مستمندان، هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شب های ماه رمضان مرسوم است.
افطاردهی در بین مردم آذربایجان غربی از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولا فقرا را به مراسم افطاری دعوت می‌کنند و البته از افراد فامیل نیز وعده گرفته می‌شود.
اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاری آذربایجانی ها دیده می شود از نان های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست، مربا، شیر برنج و انواع حلیم‌ها است.
در گذشته آبگوشت از غذاهای مرسوم افطاری بوده است اما امروز افطاری‌ها تفاوت چندانی با دیگر نقاط کشور ندارد فقط آش دوغ و آش رشته مرسوم است.
امروزه نان روغنی پزهای بازاری کار را راحت کرده اند اما در زمان گذشته کدبانوی خانه، لذیذترین و خوشمزه ترین کلوچه ها، نان ها و کیک ها و شیرینی ها را برای مهمانان روزه دار خود تدارک می دیدند.
اما در این میان آنچه باید به وجودش آن هم در عصر تکنولوژی و پیشرفت حسرت خورد، انتقال این سنت حسنه از داخل خانه های با صفای شهروندان و روستائیان به داخل سالن های بی روح و تالارهای غذاخوری است، اگر تا دیروز با خرما و آب داغ و سوپی خانگی از روزه داران پذیرایی شده و زنان آذربایجانی کدبانوگری و دست پخت های هنرمندانه خویش را به رخ مهمانان می کشیدند، اکنون به دلیل زندگی ماشینی غذاهای رنگارنگ، گران قیمت و مصنوعی بر روی میزها چیده می شود.
شیرین ترین افطاری آذربایجان غربی ها به تازه عروس ها و دامادها/ برگزاری "بله برون" رسم آذربایجانی ها در نیمه ماه رمضان
در آذربایجان غربی اما شیرین ترین افطاری به تازه دامادها و تازه عروس ها اختصاص دارد، پسران و دختران نامزد در ایام رمضان جایگاه ویژه ای در سر سفره افطار دارند.
مراسم نیمه ماه رمضان یعنی روز تولد امام حسن مجتبی (ع) نیز در آذربایجان غربی گرامی داشته می شود، هر چند مراسم عقد و عروسی در این ماه در بین مردم متداول و معمول نیست اما بسیاری از خانواده ها نیز فراهم کردن مقدمات یک زندگی مشترک و مراسم بله برون را در ایام رمضان پر برکت و میمون می دانند.
اما شب های احیا در آذربایجان غربی از جایگاه ویژه ای برخوردار است مساجد، حسینه ها و مصلی ها همه از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبریز است.
"سبحانک یا لا اله الا انت، الغوث الغوث خلصنا من النار یارب" و این آوای سوزناک هر آذربایجانی است که در شب های قدر (19 الی 23 رمضان) از دل سینه های مالامال از امید رحمت و مغفرت پروردگار جاری می شود.
در این روزها و شب ها، محبت، مهربانی، احسان و نیکوکاری مردم آذربایجان غربی و خانواده های آنان به اوج خود می رسد و خوشحال و با نشاط از آن جهت که رمضان این ماه پرفیض و برکت را دریافته اند و به این توفیق بزرگ نائل شده اند و مغموم از آن جهت که این ماه دوست داشتنی در حال خداحافظی از آنهاست.
در عصر واپسین روز از ماه رمضان بسیاری از خانواده ها در بسیاری از شهرها و روستاها به زیارت اهل قبور رفته و نذر و احسان می کنند.
"کسیه دوزی" مردم آذربایجان در شب قصاص ابن ملجم/ روزهای پایانی ماه رمضان در آذربایجان
رسم کیسه دوزی 27 ماه رمضان که هنوز در برخی مناطق این استان زنده است، معروف است که روز 27 ماه رمضان شب قصاص ابن ملجم است.
در این روز زنان برخی مناطق کیسه ای می‌دوزند که به کیسه " لعن ابن ملجم" یا کیسه "مراد" معروف است، در شب بیست و هفتم ماه رمضان با هر سوزنی که به این کیسه می‌زنند، یک بار به ابن ملجم لعنت می فرستند.
در آخرین شب ماه مبارک رمضان، سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می دهند.
روز آخر ماه رمضان که در بین مردم آذربایجان غربی به "عرفه" مشهور است، روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است.
مردم روستاهای ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می‌روند و حلوا یا خرما و یا نقلی که با خود آورده‌اند در بین مردم تقسیم می‌کنند.
در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می‌دهند. فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می‌شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می‌دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می‌دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
در برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان، بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می‌شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.
در میان مردم روستایی آذربایجان غربی رسم بوده که مادر خانواده، کاسه ای را پر از گندم می‌کند و از بزرگ تا کوچک بر روی آن دست می‌زنند و همه سعی می‌کنند در هنگام اعلام عید در خانه‌های خود باشند تا فطریه‌شان به گردن کس دیگری نیفتد.
آذربایجانی ها معتقدند که باید فطریه را در همان روز اول به فقرا بدهند.
اما هلال ماه شوال که به بام باختر آسمان نقش می بندد حلول شوال و پایان رمضان حتمی است و فردایش عید فطر است و شادی و نشاطی دیگر و به شکرانه توفیق یک ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار را جشن و سرور و شادمانی خانواده ها را در بر می گیرد.
هرچند که این جشن در ذات خود اندکی هجران دارد چرا که این ماه دوست داشتنی برای سالی دیگر از خانه ها رخت بر بسته است. 
No comments:
Post a Comment