نوروز بایرامی! نوروز بایرامی ! بو خاطیره‌لی بایرام گور تونقاللاریلا، گؤز اوْخشایان ، کؤنول ترپه‌دن نوْغول ـ ناباتلی خونچالاریلا ، یام ـ یاشیل سمنی‌سیله ، گول قانادلی ـ یئل قانادلی دوزگو ـ قوشقولاریلا ، موبارک نیّت‌لری ،تؤمورجوق دیلک‌لریله مانشیدیر
مین ایل‌لر بویونجا ائل ـ اوْلوسوموزون جمعی شادلیقلاردان، چال ـ چاغیرلاردان باشدا ساخلادیغی ایستکلی بیر بایرام وار: نوروز بایرامی! نوروز بایرامی ! بو خاطیره‌لی بایرام گور تونقاللاریلا، گؤز اوْخشایان ، کؤنول ترپه‌دن نوْغول ـ ناباتلی خونچالاریلا ، یام ـ یاشیل سمنی‌سیله ، گول قانادلی ـ یئل قانادلی دوزگو ـ قوشقولاریلا ، موبارک نیّت‌لری ،تؤمورجوق دیلک‌لریله مانشیدیر. گون ـ گذرانیمیز هر زامان بو ایل بایرامین قدم‌لرینین اوغورونا ، سایاسینا گووه‌نیب، اوندان اوغور گؤتوروب .قدیم‌لرد‌ن بری ائل ـ جاماعاتیمیز همیشه چیلله‌لر ، بوْز آی بوْیو ، آ?خیر چارشنبه‌لر ـ نوروزون موبارک گلیشینی گؤزله‌یه ـ گؤزله‌یه ییغیناجاق‌لار قوروب ، بایراما یئتمک‌د‌ن اؤترو واختی ـ زامانی سؤز ـ سؤیله‌‌مه‌یله دوزگو ـ قوشقویلا یوْروب یولا سالیب.اوزو یازا گئتدیکجه قان قاینادان چال ـ چاغیرلارین دلاور دوزگولرین مئیدانی گونو ـ گونده‌ن بؤیویوب . ایللاه‌دا نوروزگلیب یئتنده! نوروز آدینا ، نوروز قدمینه سؤیله‌نمیش بابا تاپشیرمالاری ، اولو اؤیودلری، سیناقلی کلاملار، محبتلی نغمه‌لر ، ائلیمیزین میثیلسیز سؤز یاتیرینین باش اوْجالدان اینجی‌لریدیر. چیلله‌ده‌ن نوروزا جان . . .کؤهنه حساب ایلن چیلله‌نین گیرمه‌سی قیشین قدم قوْیوب دؤورانا باشلانماغینا اشاره‌دیر. ایندی کی واخت ایلن‌دی آیینین اوّلیند‌ن ، بهمن آیینین آخیرینا‌ده‌ک چیلله‌دیر . دی‌آیی‌نین اولینده‌ن، بهمن‌آیینین اوْنونا ده‌ک (بؤیوک چیلله ) آدلانیر.بؤیوک چیلله‌نین عؤمرو قیرخ گوندو . چیلله گیره‌نده شادلیق ائله‌مه‌ک ، گره‌کدیرکی ، گؤرسون اوْنون گلمه‌ییند‌ن دارخیب ـ داریلان یوخدو. چیلله‌نین قدم باسدیغی گون یاخشی سوفره آچماق ، مختلیف خؤره‌کلر پیشیرمه‌ک قایدایمیش . یایین سون آییندان د‌ریلیب ساخلانج کیمی قوْرونان قارپیز دا اوْلاردی‌کی ، »چیلله قارپیزی« نین آدینا باغلی دوزگوده دوزه‌ردیلر: بو قارپیز چیلله قارپیز
دوشوبدو دیله قارپیز.ییغیلیب خورجونلارا،
اولولاردان قالما
تاپشیرمادی: چیلله گیرنده‌ده ، چیخان‌دادا شیرینی ناباتنان اوْنو یوْلا سالماق گره‌کدیر، یوْخسا اینجیک دوشوب گَلن ایل نحس اوزونه گلر . چیلله چیخاندا اوْنو یوْلا سالماق نیتی‌لن بایرام سایاغی ییغناق قوُرولارکی، بونون‌دا آدی اوْلار»چیلله‌کسدی« .بؤیوک چیلله‌ایلن کیچیک چیلله‌نین آدینا باغلی ائل آراسیندا گزه‌ن نئچه پارا سؤیله‌مه‌وار . بیری بئله‌دی‌کی : بؤیوک چیلله دؤورانینی سوروب گئدیرمیش ، یوْلدا کیچیک چیلله‌یه توش گلیر .کیچیک چیلله بؤیوکد‌ن سوروشور: ـ قیرخ گوندو و یاراقلی ـ یاساقلی حؤکمرانلیق ائله‌ییرسن، نئیله‌دین ، نئیله‌مه‌دین ؟ بؤیوک چیلله دئییر:ـ اوُن جوُواللارینی یارییا ائندیردیم، اوْت تایلارینی اوْرتادان کئچیردیم . اوُشاقدان بؤیوگه هامیسینی اوْجاغین باشیناییغدیم. بئله‌ده کیچیک چیلله آغیز بوزور:ـ آی های، گؤر ایندی بو آخیردا دادا‌شین نئیله‌یه‌جک، اوْنلوغو اوندان کسه‌جه‌یم ، آخورودا ساماندان.جاهیل سومویو، آهیل ایلیگی گؤینه‌ده‌جه‌یم . بیر بوران قالخیزیم کی، بیر نوروز دوُرغوزوم کی ، گل گؤره‌سن.بؤیوک چیلله دوُنیانین گؤر. گؤتوروند‌ن حالییدی. بیلیردی کی، کیچیک چیلله‌نین عؤمرو آزدی ، جمعی ـ جوملتانی ایگیرمی گونلوک هایی ـ هویو وار. اوْدورکی ، اوزونو کیچیک قارداشینا توتوب بئله دئییر:ـ گئدیب اؤزونو ناحاق یئره اوجوز ائله‌مه ، قاباغین بوز آیدی. ائله اوُتور ـ دوُرکی ، بوز آیدا هاوالار قارنتیاندا دئسینلر: »چیلله چیلله‌نین گونلری ماغیل گونلریدی، ایضاً یازین اوْرتا آیی کیمیدی«.هه ، دئییر ، بو کیچیک چیلله‌ده هئچ اؤزونه گؤره دئییل . بؤیوک چیلله‌نین سؤزونو بیر ایل ائشید‌ر ، بیر ایل ائشیتمز:کیچیک چیلله‌نین قوُرتاراغینا بیرـ ایکی گون قالمیشدان هر آخشام دوققازلاردا تونقال آدینا »چیلله قووان « دییه‌ردیلر .واخت ـ وعده گلیب همان مقاما یئته‌نده آغ ساققاللار جاوانلارا ائشیتدیر‌ردیلر:ـ چیلله قووان واختیدی‌ها ! تونقال چاتیب اوْجاقلاری گوُرلاندیرین کی ، بوْز آی دامارلانیب چیلله‌یه دوْی گلین.ایندی کی بوْز آیین آدینی توتدوق ، قوْی اوْنون خاصیتی‌نی قانادینا دوزموش بیر ائل سؤیله‌مه‌سیند‌‌ن‌ده سوراق وئره‌ک هه، سؤز اوْ یئرده‌ن ، اوْ چاغدان تکان آلیب گلیرکی ، ایل آیا ـ گونه بؤلونوردو . بوتون آیلار گلیب اؤز گونلرینی گؤتورموشدو، تکجه آیین بیرینه هئچ بیرگون دوشمه‌میشدی ییغیشیب مصلحت ـ مشورت ائله‌یند‌ن سوْنرا بو قرارا گلدی ،آیلارین هره‌سی اؤزونون بیر ـ ایکی گونونو بو گونسوز قالمیش آیا وئرسین، اوْنون دا گونلری دوزه‌لسین ،بلی، اون بیر آیین کیمیسی بیر گون ، کیمیسی ایکی گون ، کیمیسی ده اوچ گون وئردی .بوُ مینواللا آیلارین سایی دؤنوب اوْلدو اوْن ایکی .تزه دوزه‌لن آیین گونلری باشقا فصیللرده‌کی آیلاردان ییغیلدیغینا گؤره اوْنون هاواسی‌نین احوالیندان باش آچماق موشکوله دؤندو. بیرده گؤروردون ایستی‌دی اوستوند‌ن بیر آز کئچمیش باخیرسان کی ، بولود گلدی ، سویوق دوشدو ، اوْ بیری گون یئنه آچیلدی . بئله‌جه‌قات ـ قاریشیق ، بوز بیر آیی عرصه‌یه گلدی . اوْ سببد‌ن ده ائل جماعت اوْنو »بوْز آی« دئییب نیشانلادی.قالدی ایل آخیر چارشنبه آخشاملاری . آتا ـ بابالاریمیزدان نوروز بایرامیندان دؤرد هفته قاباق چارشنبه آ?خشاملاری توُنقال چاتماق قایدادی.بو چارشبنه‌‌لرین ده اؤز آدی، عادتی وار . بیرینجی چارشنبه »ازل چارشنبه«دیر . »ازل چارشنبه‌یه«»کول چارشنبه«ده دئیه‌رلر. بو چارشنبه ده یاندیریلان تونقالین کولونو گؤیه سؤووروب اوُجادان قیشقیرارلارکی : »چیلله‌نین گؤزونه کول اله ییریک !«ایکینجی چارشنبه »موشتولوق چارشنبه«دی . بوُ چارشنبه‌ده هامی بیری ـ بیرینه موُشتولوق وئره‌رکی ، چیلله تامام ـ کامال سوْووشوب گئدیب .سوُنرا »گول چارشنبه«گلیر.
»گول چارشنبه‌ده« تمیزلیک ائله‌مک ، ائو ـ ائشییی ، پالتار ـ پالازی چیرپیب ، سیلیب گوله دؤنده‌رمک قایدادی . قالیر دؤردونجو بایرامدان قاباقکی چارشنبه همان چارشنبه آخشامی »ایل‌آخیر چارشنبه« ساییلیر . بوُگونده تونقال قالاییب اوْدون اوستوند‌ن آتیلا ـ آتیلا بوتون آغری ـ آجیلاری تؤکر، یئددی جوره شیرین نعمت دادیب نحس گوند‌ن قوُرتولار ، سوْنرا دا خوش اوْوقاتنان اوْ بیری گونلره قدم باسیب نوروزو قارشیلارلار. دئیرلرکی ، نه قد‌ه‌ر آغیر ـ آجیمیز، قادا ـ بالامیز واردیسا هامیسینی تؤکدوک آخیر چارشنبه‌نین اوستونه . . . دیله‌ک توتما مراسیمی : (جان گولوم)سایالی ننه ناغیل ائیله‌ییرکی بوندان ایره‌لی‌د‌ن ایندی‌یه قد‌ر ، ایل آخیر چارشنبه‌ده ، قیزلار بیر اوتاغا ییغیشیب دیلک تاسی قوراردیلار. اوْرتالیغا بیر د‌رین میس قاب قوْیار ، سونرا هر قیز اؤز اوزویونو آتاردی همان قابین ایچینه اوزوکلری قابین ایچینده ایکی ـ اوچ کره قاریشدیریب ، بالاجا بیر اوغلان اوشاغینی‌دا گتیر‌ردیلرییغناغا . اوشاغی باشا سالاردیلارکی:ـ باخ ، ایندی بیز نوبتنن اوخویاجاغیق هر دفعه بایاتی اوْخویوب باشا چاتان تکی، سن تاسین ایچینده‌کی اوزوکلرد‌ن بیرینی گؤتور‌رسن ،بیزده باخیب گؤره‌ریک کیمین کیدیر. قیزلار باشلایارلار نوبتنن بایاتی چاغیرماغا . بایاتیدان سوْنرا کیمین اوزویو قابدان چیخاریلسا اوْنون دیله‌گی همان بایاتیداکی مطلبه یاخین بیر آخاردا یوْزولاردی. گؤرر‌دین قیزلار دؤوره ووروب دلاور ـ دلاور دوُرنا تئللی بایاتیلار پروازلاندیریرلار:چارشنبه چای ایچینده
اوخ آتدیم یای ایچینده
تانری مرادین وئرسین
بو گله‌ن آی ایچینده
بایاتی قورتاران کیمی ، اوغلان اوشاغی قابداکی اوزوکلرد‌ن هانسی‌سا بیرینی چیخاردیب گؤسته‌ر‌ردی .قیزلار اوره‌کلری آتدانا ـ آتدانا دیلله‌نردیلر :بخته‌ور باشینا ، آی تئللی ، سنین اوزویوندور ، یاخین‌لاردا دیله‌گینه یئترسن . تانری مطلبین اوره‌یینجه وئرسین ! تئللی جیلوَهلنه ـ جیلوَهلنه اوزویو بارماغینا تاخار ، سوْنرا تزه‌ده‌ن قیزلار دسته‌سینه قوشولاردی . بئله‌ده ایکینجی بایاتینی اوْخویاردیلار:کروان گلیر ائنیشد‌ن
یوکون توتوب یئمیشد‌ن
سنه خونچا بزه‌نسین
آلتون ،آخچا ، گوموشد‌ن
اوشاق گئنه‌ده اَل اوزالدیب
تاسداکی اوزوکلرد‌ن بیرینی چیخارداردی.اوزیو گؤر‌ن‌تکی قیزلارهای سالیب اوْنون یییه سینه گؤز آیدینلیغینی وئره‌ردیلر:ـ آی بنؤوشه ، دیله گین عجب گؤزه‌ل مطلبه باغلاندی ، گؤزون آیدین اولسون .و بئله لیکله مجلیسده‌کی تمام قیزلار بیر بایاتی چاتاردی.آخیردا اوْغلان اوشاغی اوْرتالیغا آتیلیب دئیه‌ری :پای وئرین خلعتیم گلسین ، نوغولوم ، ناباتیم گلسین ،قیزلاردان کیمی نوغول ـ نابات ، کیمی بویانمیش یومورتا ، کیمی‌ده شیرنی ، اوشاغا وئریب اوْنو راضی سالاردیلار.بئله‌جه خوش نیت‌نن، موبارك ایستك‌نن قوردوقلاری دیلک توتما ییغینجاغینی دییه‌ـ دییه ، گوله ـ گوله باشا ووراردیلار. جمعی ییغینجاقلاریمیز بو قایداینان چال ـ چاغیر ایسته‌یینه ، توْی ـ دویون هاواسینا باغلانسین.تکه‌م گئتدی مئشکینه . . . نوروزا اوْن گون قالمیشدان آغاجدان تکه دوزه‌لدیب اوْنو آلینان ، شالینان یاخشیجا بزه‌ییب ، هر بوداغینا‌دا بیر زینقیروْو گئچیر‌ردیلر. سوْنرا جاوانلار همان تکه‌نی گؤتوروب باشلاری اوستونده اوْینادا ـ اوْینادا مئیدانا گلردیلر . بوُرادا بیر خئیلی چال ـ چاغیر ائله‌ییب شهرین محلّه‌لرینه باش ووراردیلار . هر قاپیدا دایانیب اللرینده‌کی تکه‌نی اوینادا ـ اوْینادا ماهنی اوْخویار ، تکه‌یه پای ایسته‌ردیلر. کیمین نه‌یه گومانی گلیردیسه ، نوغولدان ، یومورتادان ، داها نئچه بایرام نعمتیند‌ن تکه‌چییه پای وئره‌ردیلر. تکه‌چیلرین اوْخودوغو سؤزلرد‌ن:تکه‌م گئتدی مئشکینه،
وعده وئردی بئش گونه.تکه‌می بزه‌دیلر ،
قوْیدولار خان کؤشکونه. تکه مین بندی وار.یئتمیش یئددی کندی وار.هانسی قاپیدان گیرسه ،
نوغولو وار ، قندی وار.بوداغلار اوُزون اولسون.ساچاغی دوزوم اولسون.تکه‌مه پای گتیرین.سایاسی سیزین اولسون.کوْسا ـ کوْسا
کوسا اَینینده گئچی دریسی گئیینمیش اوُزون بیر آدامدیر. باشیندا موْتال پاپاق ، آیاغیندا شوشبورون ایری چاریق وار. پاپاغینین اوستو ایکی طرفد‌ن گئچی بوینوزونا اوْخشار شکیلده چیخینقی لیدیر . بوینوندان زینقروْو ساللانیر. پالتارینین آلتیندان قارنینا یاستیق باغلاییب، الینده بزه‌کلی قیرمیزی چؤمچه توتوب ، چیگنین‌د‌ن بوْش خورجون ساللانیر . مزه‌لی یئریشله مئیدانا داخیل اوْلوب زورنا و ناغارادا چالینان اویناق موسیقی صدالاری آلتیندا آوازلا بئله دئییر:نوروز ـ نورزو باهارا
چیلله باتا قوبارا.گوللر ـ گوللر نوبارا،
کیم ییغا ، کیم آپارا
باغچانیزدا گول اوْلا،
گول اوْلا بولبول اوْلا،
من گلمیشم کئف گؤر‌م،
زورنا گؤر‌م ، دف گؤر‌م.مختلیف یاشلی ، میللی گئییملی ، بایرام احوال ـ روحیه‌لی آداملار کوْسانی دؤوره‌یه آلیب بیر آغیزدان دئیرلر:آکوس ـ کوسا گلسنه
گلیب سالام وئرسنه،
چؤمچه‌نی دولدورسانا،
بیزلری گولدور سنه.تعریفلی سؤزلر ائشیده‌ن کوْسا باشلاییر اؤزونو دارتماغا. دؤوره‌سینده‌کی آداملاردان بیریسی ایره‌لی چیخیب مزه‌لی ـ مزه‌لی دئییر:ـ آکوْسا گلدییین هاردان بری‌دیر؟
ـ شروردان
ـ نه گتیردین اوْردان؟
ـ آلما
ـ آلمانی نئیله‌دین؟
ـ ساتدیم
ـ پولونو نئیله‌دین؟
ـ اؤکوز آلدیم
ـ اؤکوزو نئیله‌دین؟
ساققالیمین یئلی یارغاندان اوُچوردو.بئله دئییب کوْسا ییخیلیب باییلیر . اوزونه سو آتیب بیز آغیزدان اوْخویارلار:باشین ساغ اولسون کوْسا،
جانین ساغ اولسون کوْسا،
آرشین اوُزون ،بئز قیسا
کفن سیز اؤلمز کوْسا.کوْسا آیاغا قالخیب اوز ـ گؤزونو عجایب حالا سالا ـ سالا اوْیناییر . اوْیون بوْیو چؤمچه‌سینی قاباغا اوزادیب پای ایسته‌ییر:قوربانین اوْلوم یاشیل چوخالی.قوْناق گلیر‌م چیلله چیخالی. نابات ، نوغول ،بادام وئر گلسین.یئییم دیزلریمه کار گلسین. یئر ـ یئرد‌ن کوْسایا پای وئریب خورجونونو دوْلدورارلار. ییغدیغی پایلارین چوْخلوغونو گؤره‌ند‌ن سوْنرا کوْسانین کئفی لاپ کؤکله‌نیر باشلاییر چیلتیک چالیب اوْیناماغا و دؤوره‌سینده‌کی‌لر اوْ اوْینادیقجا بیر آغیزدان دئییرلر:کوْسام بیر اوْیون ائیلر،
قوُزونو قویون ائیلر.ییغار بایرام دویوسون
پاییزدا توْیون ائیلر.کوْسا اوْینایا ـ اوْینایا اوْخویار:آزانی ، آی آزانی،
دوْلدور گتیر قازانی
پایینی آرتیق وئرین،
یولاساکین کوْسانی.کوْسا قاباقدا ، آرخاسینجادا دؤوره‌سینده کیلر اوْخویا ـ اوْخویا اوْینایا ـ اوْینایا مئیداندان چیخارلار:آی کوْس ـ‌کوْسا ، کوْس کوْسا،
ساققالی یوْلدورما گل.خونچا ـ ناباتین بیزده ،
نوروز اوْلدو دوُرما گل. . .ایل آخیر چارشنبه اینام لاری:ایلین آخیر چارشنبه‌سی اوره‌یینده نیّت ، توتوب هاوا قارالاندان سونرا خلوتجه گئد‌رلر قوْهوم ـ قوْنشودان بیرینین قاپیسینا . قاپی‌دالیندا دوُروب ، آیاغ آلتینا آچار آتیب ، ایچه رییه قولاق آسارلار:ایچه رید‌ن آغزینی آچیب ایلک کلمه دئدییی سؤز ، نیّتین یئرینه یئتیب ، یئتمیه‌جگینی نیشان وئریر . ایلک کلمه خوش مطلبه ، یاخشی بیر ایسته‌گه باغلیدیرسا، دئمک نیّت باش توتاجاق ، یوخ پیس سؤز ، ناراضیلیق ، نیگرانلیق بیلدیر‌ن کلمه دیله گلسه ، اوْندا ایستگه یئتمک موشکول ایشدیر.ـ آخیر چارشنبه گلیب یئتنده آغ ساققال ـ آغ بیرچکلر ، اوشاقدان ـ بؤیوگه هامییا اؤیود ـ اؤرنک ائله‌یرلرکی ، خوش سؤزلر ، کؤنول آچان صحبتلر ائله‌سینلر . بیرد‌ن قاپییا گلیب اوره‌یینده دیلک توتان اوْلار ، قوی نیّتی خوش سؤزه اوُرجاح اوُلسون. ـ آخیر چارشنبه گئجه‌سینین سحری صبح اوْباشدان دوُروب آخار سوُ اوسته گئتمک، سویا ، سالام وئریب ، اوچ دفعه اوُستوندن، آتدانماق ، سوْنرادا همان سوُدان بیر قاب گتیریب حیطه ـ باجایا ،ائوین دؤرد بوجاغینا سپمک گره‌کدیر. دئییرلرکی بئله‌ده ایلین خوش گلر ، آغری ـ آجی گؤرمزسن .آخیر چارشنبه آخشامیندا باندیریلان توْنقالین اوستوند‌ن آتدانیب دئیرلر: آغیرلیغیم ، اوْغورلوغوم ،
آغریم ، آجیم،
هامیسی تؤکولسون ،
بو اوْددا یانسین .ـ بایرام تونقالی یانیب آخیرا یئتنده اوجاقداکی کؤزلرین اوستونه اوز‌رلیک سه‌پیب دئیرلر: » اوْدوموزا ، اوْجاغیمزا ، کم باخانین گؤزلری بئله‌جه پارتلاسین ، اؤزوده اوْدا دوشوب چاتداسین« ـ ایل آخیر چارشنبه‌نین آخشامیندا بالتانین کوپوینن میوه آغاجلارینین کؤتویونه بیر ایکی دفعه یونگولجه ووروب دئیرلر : » نه یاتمیسان ،اوْیان برکت پایینی گؤتور« دئییرلر بئله‌ده همین ایل آغاجلارین ثمری بوْل اوْلار. ـ ایل آخیردا جاوانلار اوْجاق اوستوند‌ن آتدانا ـ آتدانا اوره‌کلرینده موراد توُتوب دئیرلر: آتیل ـ ماتیل چارشنبه
باختیم آچیل چارشنبه.سیناییرلارکی ، چارشنبه اوْجاغی مورادلاری حاصیل ائلر.ـ سمنی سارالیب سؤلوخاندان سوْنرا اوْنو زیبیللییه آتماق گوناهدیر . گر‌کدی سوْلوخموش سمنی‌نی آخار سوُیا آخیداسان. آرخاسینجادا بیر ـ ایکی پارچا شیرنی آتاسان . دئییرلر ، بئله‌ده ائوینه خیر ـ برکت گلر ، اوره‌یینده توتدوغون دیلکلر یئرینه یئتر. ـ ایل آخیردا اوُلولارین آدینی آنماق ، روحلارینی شاد ائله‌مک اوچون ائوده‌کی شیرین ـ شکرد‌ن پای آپاریب قبیر اوستونه گئتمک ، یاسین اوْخوماق ثوابدیر. ایل آخیردا کیسمه‌سیزلرین ، غریبه‌لرین قبیرینی‌ده زیارت ائدیب یاسین اوخوتدورماق ،قبیر اوستونه شیرنی قوُیماق ثواب ساییلیر. بئله‌ده دوْغمالارین روحودا شاد اوْلار. ـ ایل آخیر چارشنبه‌ده سفره یوْللانماق اوْلماز .یوللانسان‌دا گئتدیگین ایشد‌ن خیر گؤتوره‌نمزسن . ایل آخیر ، چارشنبه‌نین آخشامیندا هرکس اؤز ائوینده ، اوْغول ـ اوشاغینین یانیندا اوْلمالیدیر.
دوشوبدو دیله قارپیز.ییغیلیب خورجونلارا،
اولولاردان قالما
تاپشیرمادی: چیلله گیرنده‌ده ، چیخان‌دادا شیرینی ناباتنان اوْنو یوْلا سالماق گره‌کدیر، یوْخسا اینجیک دوشوب گَلن ایل نحس اوزونه گلر . چیلله چیخاندا اوْنو یوْلا سالماق نیتی‌لن بایرام سایاغی ییغناق قوُرولارکی، بونون‌دا آدی اوْلار»چیلله‌کسدی« .بؤیوک چیلله‌ایلن کیچیک چیلله‌نین آدینا باغلی ائل آراسیندا گزه‌ن نئچه پارا سؤیله‌مه‌وار . بیری بئله‌دی‌کی : بؤیوک چیلله دؤورانینی سوروب گئدیرمیش ، یوْلدا کیچیک چیلله‌یه توش گلیر .کیچیک چیلله بؤیوکد‌ن سوروشور: ـ قیرخ گوندو و یاراقلی ـ یاساقلی حؤکمرانلیق ائله‌ییرسن، نئیله‌دین ، نئیله‌مه‌دین ؟ بؤیوک چیلله دئییر:ـ اوُن جوُواللارینی یارییا ائندیردیم، اوْت تایلارینی اوْرتادان کئچیردیم . اوُشاقدان بؤیوگه هامیسینی اوْجاغین باشیناییغدیم. بئله‌ده کیچیک چیلله آغیز بوزور:ـ آی های، گؤر ایندی بو آخیردا دادا‌شین نئیله‌یه‌جک، اوْنلوغو اوندان کسه‌جه‌یم ، آخورودا ساماندان.جاهیل سومویو، آهیل ایلیگی گؤینه‌ده‌جه‌یم . بیر بوران قالخیزیم کی، بیر نوروز دوُرغوزوم کی ، گل گؤره‌سن.بؤیوک چیلله دوُنیانین گؤر. گؤتوروند‌ن حالییدی. بیلیردی کی، کیچیک چیلله‌نین عؤمرو آزدی ، جمعی ـ جوملتانی ایگیرمی گونلوک هایی ـ هویو وار. اوْدورکی ، اوزونو کیچیک قارداشینا توتوب بئله دئییر:ـ گئدیب اؤزونو ناحاق یئره اوجوز ائله‌مه ، قاباغین بوز آیدی. ائله اوُتور ـ دوُرکی ، بوز آیدا هاوالار قارنتیاندا دئسینلر: »چیلله چیلله‌نین گونلری ماغیل گونلریدی، ایضاً یازین اوْرتا آیی کیمیدی«.هه ، دئییر ، بو کیچیک چیلله‌ده هئچ اؤزونه گؤره دئییل . بؤیوک چیلله‌نین سؤزونو بیر ایل ائشید‌ر ، بیر ایل ائشیتمز:کیچیک چیلله‌نین قوُرتاراغینا بیرـ ایکی گون قالمیشدان هر آخشام دوققازلاردا تونقال آدینا »چیلله قووان « دییه‌ردیلر .واخت ـ وعده گلیب همان مقاما یئته‌نده آغ ساققاللار جاوانلارا ائشیتدیر‌ردیلر:ـ چیلله قووان واختیدی‌ها ! تونقال چاتیب اوْجاقلاری گوُرلاندیرین کی ، بوْز آی دامارلانیب چیلله‌یه دوْی گلین.ایندی کی بوْز آیین آدینی توتدوق ، قوْی اوْنون خاصیتی‌نی قانادینا دوزموش بیر ائل سؤیله‌مه‌سیند‌‌ن‌ده سوراق وئره‌ک هه، سؤز اوْ یئرده‌ن ، اوْ چاغدان تکان آلیب گلیرکی ، ایل آیا ـ گونه بؤلونوردو . بوتون آیلار گلیب اؤز گونلرینی گؤتورموشدو، تکجه آیین بیرینه هئچ بیرگون دوشمه‌میشدی ییغیشیب مصلحت ـ مشورت ائله‌یند‌ن سوْنرا بو قرارا گلدی ،آیلارین هره‌سی اؤزونون بیر ـ ایکی گونونو بو گونسوز قالمیش آیا وئرسین، اوْنون دا گونلری دوزه‌لسین ،بلی، اون بیر آیین کیمیسی بیر گون ، کیمیسی ایکی گون ، کیمیسی ده اوچ گون وئردی .بوُ مینواللا آیلارین سایی دؤنوب اوْلدو اوْن ایکی .تزه دوزه‌لن آیین گونلری باشقا فصیللرده‌کی آیلاردان ییغیلدیغینا گؤره اوْنون هاواسی‌نین احوالیندان باش آچماق موشکوله دؤندو. بیرده گؤروردون ایستی‌دی اوستوند‌ن بیر آز کئچمیش باخیرسان کی ، بولود گلدی ، سویوق دوشدو ، اوْ بیری گون یئنه آچیلدی . بئله‌جه‌قات ـ قاریشیق ، بوز بیر آیی عرصه‌یه گلدی . اوْ سببد‌ن ده ائل جماعت اوْنو »بوْز آی« دئییب نیشانلادی.قالدی ایل آخیر چارشنبه آخشاملاری . آتا ـ بابالاریمیزدان نوروز بایرامیندان دؤرد هفته قاباق چارشنبه آ?خشاملاری توُنقال چاتماق قایدادی.بو چارشبنه‌‌لرین ده اؤز آدی، عادتی وار . بیرینجی چارشنبه »ازل چارشنبه«دیر . »ازل چارشنبه‌یه«»کول چارشنبه«ده دئیه‌رلر. بو چارشنبه ده یاندیریلان تونقالین کولونو گؤیه سؤووروب اوُجادان قیشقیرارلارکی : »چیلله‌نین گؤزونه کول اله ییریک !«ایکینجی چارشنبه »موشتولوق چارشنبه«دی . بوُ چارشنبه‌ده هامی بیری ـ بیرینه موُشتولوق وئره‌رکی ، چیلله تامام ـ کامال سوْووشوب گئدیب .سوُنرا »گول چارشنبه«گلیر.
»گول چارشنبه‌ده« تمیزلیک ائله‌مک ، ائو ـ ائشییی ، پالتار ـ پالازی چیرپیب ، سیلیب گوله دؤنده‌رمک قایدادی . قالیر دؤردونجو بایرامدان قاباقکی چارشنبه همان چارشنبه آخشامی »ایل‌آخیر چارشنبه« ساییلیر . بوُگونده تونقال قالاییب اوْدون اوستوند‌ن آتیلا ـ آتیلا بوتون آغری ـ آجیلاری تؤکر، یئددی جوره شیرین نعمت دادیب نحس گوند‌ن قوُرتولار ، سوْنرا دا خوش اوْوقاتنان اوْ بیری گونلره قدم باسیب نوروزو قارشیلارلار. دئیرلرکی ، نه قد‌ه‌ر آغیر ـ آجیمیز، قادا ـ بالامیز واردیسا هامیسینی تؤکدوک آخیر چارشنبه‌نین اوستونه . . . دیله‌ک توتما مراسیمی : (جان گولوم)سایالی ننه ناغیل ائیله‌ییرکی بوندان ایره‌لی‌د‌ن ایندی‌یه قد‌ر ، ایل آخیر چارشنبه‌ده ، قیزلار بیر اوتاغا ییغیشیب دیلک تاسی قوراردیلار. اوْرتالیغا بیر د‌رین میس قاب قوْیار ، سونرا هر قیز اؤز اوزویونو آتاردی همان قابین ایچینه اوزوکلری قابین ایچینده ایکی ـ اوچ کره قاریشدیریب ، بالاجا بیر اوغلان اوشاغینی‌دا گتیر‌ردیلرییغناغا . اوشاغی باشا سالاردیلارکی:ـ باخ ، ایندی بیز نوبتنن اوخویاجاغیق هر دفعه بایاتی اوْخویوب باشا چاتان تکی، سن تاسین ایچینده‌کی اوزوکلرد‌ن بیرینی گؤتور‌رسن ،بیزده باخیب گؤره‌ریک کیمین کیدیر. قیزلار باشلایارلار نوبتنن بایاتی چاغیرماغا . بایاتیدان سوْنرا کیمین اوزویو قابدان چیخاریلسا اوْنون دیله‌گی همان بایاتیداکی مطلبه یاخین بیر آخاردا یوْزولاردی. گؤرر‌دین قیزلار دؤوره ووروب دلاور ـ دلاور دوُرنا تئللی بایاتیلار پروازلاندیریرلار:چارشنبه چای ایچینده
اوخ آتدیم یای ایچینده
تانری مرادین وئرسین
بو گله‌ن آی ایچینده
بایاتی قورتاران کیمی ، اوغلان اوشاغی قابداکی اوزوکلرد‌ن هانسی‌سا بیرینی چیخاردیب گؤسته‌ر‌ردی .قیزلار اوره‌کلری آتدانا ـ آتدانا دیلله‌نردیلر :بخته‌ور باشینا ، آی تئللی ، سنین اوزویوندور ، یاخین‌لاردا دیله‌گینه یئترسن . تانری مطلبین اوره‌یینجه وئرسین ! تئللی جیلوَهلنه ـ جیلوَهلنه اوزویو بارماغینا تاخار ، سوْنرا تزه‌ده‌ن قیزلار دسته‌سینه قوشولاردی . بئله‌ده ایکینجی بایاتینی اوْخویاردیلار:کروان گلیر ائنیشد‌ن
یوکون توتوب یئمیشد‌ن
سنه خونچا بزه‌نسین
آلتون ،آخچا ، گوموشد‌ن
اوشاق گئنه‌ده اَل اوزالدیب
تاسداکی اوزوکلرد‌ن بیرینی چیخارداردی.اوزیو گؤر‌ن‌تکی قیزلارهای سالیب اوْنون یییه سینه گؤز آیدینلیغینی وئره‌ردیلر:ـ آی بنؤوشه ، دیله گین عجب گؤزه‌ل مطلبه باغلاندی ، گؤزون آیدین اولسون .و بئله لیکله مجلیسده‌کی تمام قیزلار بیر بایاتی چاتاردی.آخیردا اوْغلان اوشاغی اوْرتالیغا آتیلیب دئیه‌ری :پای وئرین خلعتیم گلسین ، نوغولوم ، ناباتیم گلسین ،قیزلاردان کیمی نوغول ـ نابات ، کیمی بویانمیش یومورتا ، کیمی‌ده شیرنی ، اوشاغا وئریب اوْنو راضی سالاردیلار.بئله‌جه خوش نیت‌نن، موبارك ایستك‌نن قوردوقلاری دیلک توتما ییغینجاغینی دییه‌ـ دییه ، گوله ـ گوله باشا ووراردیلار. جمعی ییغینجاقلاریمیز بو قایداینان چال ـ چاغیر ایسته‌یینه ، توْی ـ دویون هاواسینا باغلانسین.تکه‌م گئتدی مئشکینه . . . نوروزا اوْن گون قالمیشدان آغاجدان تکه دوزه‌لدیب اوْنو آلینان ، شالینان یاخشیجا بزه‌ییب ، هر بوداغینا‌دا بیر زینقیروْو گئچیر‌ردیلر. سوْنرا جاوانلار همان تکه‌نی گؤتوروب باشلاری اوستونده اوْینادا ـ اوْینادا مئیدانا گلردیلر . بوُرادا بیر خئیلی چال ـ چاغیر ائله‌ییب شهرین محلّه‌لرینه باش ووراردیلار . هر قاپیدا دایانیب اللرینده‌کی تکه‌نی اوینادا ـ اوْینادا ماهنی اوْخویار ، تکه‌یه پای ایسته‌ردیلر. کیمین نه‌یه گومانی گلیردیسه ، نوغولدان ، یومورتادان ، داها نئچه بایرام نعمتیند‌ن تکه‌چییه پای وئره‌ردیلر. تکه‌چیلرین اوْخودوغو سؤزلرد‌ن:تکه‌م گئتدی مئشکینه،
وعده وئردی بئش گونه.تکه‌می بزه‌دیلر ،
قوْیدولار خان کؤشکونه. تکه مین بندی وار.یئتمیش یئددی کندی وار.هانسی قاپیدان گیرسه ،
نوغولو وار ، قندی وار.بوداغلار اوُزون اولسون.ساچاغی دوزوم اولسون.تکه‌مه پای گتیرین.سایاسی سیزین اولسون.کوْسا ـ کوْسا
کوسا اَینینده گئچی دریسی گئیینمیش اوُزون بیر آدامدیر. باشیندا موْتال پاپاق ، آیاغیندا شوشبورون ایری چاریق وار. پاپاغینین اوستو ایکی طرفد‌ن گئچی بوینوزونا اوْخشار شکیلده چیخینقی لیدیر . بوینوندان زینقروْو ساللانیر. پالتارینین آلتیندان قارنینا یاستیق باغلاییب، الینده بزه‌کلی قیرمیزی چؤمچه توتوب ، چیگنین‌د‌ن بوْش خورجون ساللانیر . مزه‌لی یئریشله مئیدانا داخیل اوْلوب زورنا و ناغارادا چالینان اویناق موسیقی صدالاری آلتیندا آوازلا بئله دئییر:نوروز ـ نورزو باهارا
چیلله باتا قوبارا.گوللر ـ گوللر نوبارا،
کیم ییغا ، کیم آپارا
باغچانیزدا گول اوْلا،
گول اوْلا بولبول اوْلا،
من گلمیشم کئف گؤر‌م،
زورنا گؤر‌م ، دف گؤر‌م.مختلیف یاشلی ، میللی گئییملی ، بایرام احوال ـ روحیه‌لی آداملار کوْسانی دؤوره‌یه آلیب بیر آغیزدان دئیرلر:آکوس ـ کوسا گلسنه
گلیب سالام وئرسنه،
چؤمچه‌نی دولدورسانا،
بیزلری گولدور سنه.تعریفلی سؤزلر ائشیده‌ن کوْسا باشلاییر اؤزونو دارتماغا. دؤوره‌سینده‌کی آداملاردان بیریسی ایره‌لی چیخیب مزه‌لی ـ مزه‌لی دئییر:ـ آکوْسا گلدییین هاردان بری‌دیر؟
ـ شروردان
ـ نه گتیردین اوْردان؟
ـ آلما
ـ آلمانی نئیله‌دین؟
ـ ساتدیم
ـ پولونو نئیله‌دین؟
ـ اؤکوز آلدیم
ـ اؤکوزو نئیله‌دین؟
ساققالیمین یئلی یارغاندان اوُچوردو.بئله دئییب کوْسا ییخیلیب باییلیر . اوزونه سو آتیب بیز آغیزدان اوْخویارلار:باشین ساغ اولسون کوْسا،
جانین ساغ اولسون کوْسا،
آرشین اوُزون ،بئز قیسا
کفن سیز اؤلمز کوْسا.کوْسا آیاغا قالخیب اوز ـ گؤزونو عجایب حالا سالا ـ سالا اوْیناییر . اوْیون بوْیو چؤمچه‌سینی قاباغا اوزادیب پای ایسته‌ییر:قوربانین اوْلوم یاشیل چوخالی.قوْناق گلیر‌م چیلله چیخالی. نابات ، نوغول ،بادام وئر گلسین.یئییم دیزلریمه کار گلسین. یئر ـ یئرد‌ن کوْسایا پای وئریب خورجونونو دوْلدورارلار. ییغدیغی پایلارین چوْخلوغونو گؤره‌ند‌ن سوْنرا کوْسانین کئفی لاپ کؤکله‌نیر باشلاییر چیلتیک چالیب اوْیناماغا و دؤوره‌سینده‌کی‌لر اوْ اوْینادیقجا بیر آغیزدان دئییرلر:کوْسام بیر اوْیون ائیلر،
قوُزونو قویون ائیلر.ییغار بایرام دویوسون
پاییزدا توْیون ائیلر.کوْسا اوْینایا ـ اوْینایا اوْخویار:آزانی ، آی آزانی،
دوْلدور گتیر قازانی
پایینی آرتیق وئرین،
یولاساکین کوْسانی.کوْسا قاباقدا ، آرخاسینجادا دؤوره‌سینده کیلر اوْخویا ـ اوْخویا اوْینایا ـ اوْینایا مئیداندان چیخارلار:آی کوْس ـ‌کوْسا ، کوْس کوْسا،
ساققالی یوْلدورما گل.خونچا ـ ناباتین بیزده ،
نوروز اوْلدو دوُرما گل. . .ایل آخیر چارشنبه اینام لاری:ایلین آخیر چارشنبه‌سی اوره‌یینده نیّت ، توتوب هاوا قارالاندان سونرا خلوتجه گئد‌رلر قوْهوم ـ قوْنشودان بیرینین قاپیسینا . قاپی‌دالیندا دوُروب ، آیاغ آلتینا آچار آتیب ، ایچه رییه قولاق آسارلار:ایچه رید‌ن آغزینی آچیب ایلک کلمه دئدییی سؤز ، نیّتین یئرینه یئتیب ، یئتمیه‌جگینی نیشان وئریر . ایلک کلمه خوش مطلبه ، یاخشی بیر ایسته‌گه باغلیدیرسا، دئمک نیّت باش توتاجاق ، یوخ پیس سؤز ، ناراضیلیق ، نیگرانلیق بیلدیر‌ن کلمه دیله گلسه ، اوْندا ایستگه یئتمک موشکول ایشدیر.ـ آخیر چارشنبه گلیب یئتنده آغ ساققال ـ آغ بیرچکلر ، اوشاقدان ـ بؤیوگه هامییا اؤیود ـ اؤرنک ائله‌یرلرکی ، خوش سؤزلر ، کؤنول آچان صحبتلر ائله‌سینلر . بیرد‌ن قاپییا گلیب اوره‌یینده دیلک توتان اوْلار ، قوی نیّتی خوش سؤزه اوُرجاح اوُلسون. ـ آخیر چارشنبه گئجه‌سینین سحری صبح اوْباشدان دوُروب آخار سوُ اوسته گئتمک، سویا ، سالام وئریب ، اوچ دفعه اوُستوندن، آتدانماق ، سوْنرادا همان سوُدان بیر قاب گتیریب حیطه ـ باجایا ،ائوین دؤرد بوجاغینا سپمک گره‌کدیر. دئییرلرکی بئله‌ده ایلین خوش گلر ، آغری ـ آجی گؤرمزسن .آخیر چارشنبه آخشامیندا باندیریلان توْنقالین اوستوند‌ن آتدانیب دئیرلر: آغیرلیغیم ، اوْغورلوغوم ،
آغریم ، آجیم،
هامیسی تؤکولسون ،
بو اوْددا یانسین .ـ بایرام تونقالی یانیب آخیرا یئتنده اوجاقداکی کؤزلرین اوستونه اوز‌رلیک سه‌پیب دئیرلر: » اوْدوموزا ، اوْجاغیمزا ، کم باخانین گؤزلری بئله‌جه پارتلاسین ، اؤزوده اوْدا دوشوب چاتداسین« ـ ایل آخیر چارشنبه‌نین آخشامیندا بالتانین کوپوینن میوه آغاجلارینین کؤتویونه بیر ایکی دفعه یونگولجه ووروب دئیرلر : » نه یاتمیسان ،اوْیان برکت پایینی گؤتور« دئییرلر بئله‌ده همین ایل آغاجلارین ثمری بوْل اوْلار. ـ ایل آخیردا جاوانلار اوْجاق اوستوند‌ن آتدانا ـ آتدانا اوره‌کلرینده موراد توُتوب دئیرلر: آتیل ـ ماتیل چارشنبه
باختیم آچیل چارشنبه.سیناییرلارکی ، چارشنبه اوْجاغی مورادلاری حاصیل ائلر.ـ سمنی سارالیب سؤلوخاندان سوْنرا اوْنو زیبیللییه آتماق گوناهدیر . گر‌کدی سوْلوخموش سمنی‌نی آخار سوُیا آخیداسان. آرخاسینجادا بیر ـ ایکی پارچا شیرنی آتاسان . دئییرلر ، بئله‌ده ائوینه خیر ـ برکت گلر ، اوره‌یینده توتدوغون دیلکلر یئرینه یئتر. ـ ایل آخیردا اوُلولارین آدینی آنماق ، روحلارینی شاد ائله‌مک اوچون ائوده‌کی شیرین ـ شکرد‌ن پای آپاریب قبیر اوستونه گئتمک ، یاسین اوْخوماق ثوابدیر. ایل آخیردا کیسمه‌سیزلرین ، غریبه‌لرین قبیرینی‌ده زیارت ائدیب یاسین اوخوتدورماق ،قبیر اوستونه شیرنی قوُیماق ثواب ساییلیر. بئله‌ده دوْغمالارین روحودا شاد اوْلار. ـ ایل آخیر چارشنبه‌ده سفره یوْللانماق اوْلماز .یوللانسان‌دا گئتدیگین ایشد‌ن خیر گؤتوره‌نمزسن . ایل آخیر ، چارشنبه‌نین آخشامیندا هرکس اؤز ائوینده ، اوْغول ـ اوشاغینین یانیندا اوْلمالیدیر.
یازان : دوکتور محرم قاسیملی کؤچورن : اراده آیریملو
No comments:
Post a Comment