تورك
خالقينين اوجقاراوبالاري-ديياسپورالاري
مئهران
باهارلي
٢٠٠٩
ديياسپورا
(اوجقار اوبا) قونوسو چوخ اؤنه‌ملي و ايلگينج بير قونودور. من بو قونودا دوشونجه‌له‌ريمي
بئله آچيقلايابيله‌ره‌م:
١- بيزيم
تورك ميلله‌تيميزين آنا گئوده‌سي ايران`ين قوزئي باتيسي (ائتنيك آزه‌ربايجان)، آزه‌ربايجان
رئسپوبليكاسي و اونا قونشو بير سيرا بؤلگه‌له‌ر (گورجوستان، داغيستان) و توركييه‌نين
قوزئي دوغوسو ايله دوغوسوندا كومپاكت و بيتيشيك اولاراق ياشاماقدادير. بو بؤلگه‌نين
ديشيندا دا بيزيم ميلله‌تين آيريجا اوجقاراوبالاري واردير. بو اوجقار‌اوبالار
آشاغيداكي توپارلاردان اولوشماقدادير:
-ايران`ين
اؤزه‌يينده (مركه‌زينده) "ايصفاهان، يزد، كوهگيلويه، لوريستان، سيمنان"
اوستانلاري و چئوره‌له‌رينده توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني تورك آدلانديران
توپارلار
-ايران`ين
گونئيينده "فارس، كيرمان، خوزيستان، بوشئهر، هورموزگان" اوستانلاري و
چئوره‌له‌رينده توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني تورك آدلانديران توپارلار
-ايران`ين
قوزئي دوغوسوندا "شومالي خوراسان، رضه‌وي خوراسان، گولوستان، مازه‌نده‌ران،
سيمنان و جنوبي خوراسان" اوستانلاريندا توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني تورك
آدلانديران توپارلار
-عيراق`دا
توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني تورك و يا توركمان آدلانديران توپارلار
-سورييه`ده
توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني تورك و يا توركمان آدلانديران توپارلار
-افغانيستان`دا
توركجه دانيشان و اؤزله‌ريني افشار آدلانديران توپارلار
٢-من بو
توپارلاري (قوروپلاري) بيله‌ره‌كده‌ن اوجقاراوبا و يا ديياسپورا آدلانديريرام.
اؤزو ده بو آدلانديرمادان لاپ دا بيلينه‌ن ديياسپورا آنلاميني آماجلاييرام. يعني
بو توپارلارين گئرچه‌كده‌ن ده ايلك اؤنجه تورك خالقينين بوگون ده كومپاكت و
بيتيشيك اولاراق ياشاديغي بؤلگه‌ده اولوشدوقلاري و داها سونرالار بو بؤلگه‌ده‌ن
آدي چكيله‌ن ايلگيلي بؤلگه‌له‌ره كؤچدويونو سؤيله‌مه‌ك ايسته‌ييره‌م. بونونلا دا
وورقولاماق ايسته‌ديكله‌ريم بونلاردير:
الف-بو
توپارلار آزه‌ربايجان`دا ياشايان تورك خالقينين – و نه اؤرنه‌ك اوچون توركييه
توركله‌رينين يا دا توركمه‌ن ميلله‌تينين - آلت قوروپلاري و اوجقاراوبالاريديرلار.
ب-بو
توپارلارين آنا يئرسويو (وطه‌ني) آزه‌ربايجان`دير، بونلارين گئچميشي كيمي گله‌جه‌كله‌ري
ده بو يورتلا باغلانتيليدير.
٣-بو
توپارلاري (قوروبلاري) ائتنيك آزه‌ربايجان`دا ياشايان تورك خالقينين ديياسپوراسي
آدلانديرمانين يارادابيله‌جه‌يي سورونلار اولابيله‌ر. آنجاق، بو اولاسي سورونلار
بئله بير قاورامي تثبيت ائتمه‌نين يارارلاري قارشيسيندا چوخ دا اؤنه‌ملي دئييليدر.
ها بئله بو توپارلارين، بيزيم ديياسپوراميز اولدوقلاريني بيلديرمه‌نين،
ياشاديقلاري بؤلگه‌له‌رده رقيب خالقلارين، اؤرنه‌يين فارس و كوردله‌رين الينه
اونلاري ميللي حاقلاريندان يوخسون بيراخماق اوچون، اك باهانا وئره‌جه‌يي ده
ايدديعا ائديله‌بيله‌ر. آنجاق بو ايدديعا دا منجه گئچه‌رلي دئييلدير. چونكو رقيب
خالقلار، بو تورك توپارلاري ايندي ده و باهاناسيز اولاراق اؤز حاقلاريندان محروم
ائديرله‌ر. دولاييسي ايله بونلاري آزه‌ربايجاندا ياشايان تورك خالقينين
ديياسپوراسي آدلانديرماق، بو آچيدان هر هانسي بير شئيي اولومسوز يؤنده ده‌ييشديرمه‌ز،
حتتا اونلارين حاقلاريني الده ائتمه‌سينه كؤمه كچي ده اولابيله‌ر. آيريجا آرتيق
چاغداش دونياميزدا ميللي قوروبلارين يئرلي مي يوخسا باشقا بير خالقين ديياسپوراسي
اولمالاري، اونلارين اؤز ميللي حاقلاريندان يارارلانابيلمه‌سيني ائتگيله‌مه‌مه‌كده‌دير.
٤- تورك
ديللي اولان و اؤزله‌ريني ده تورك آدلانديران بو قوروپلارين بيزيم ديياسپوراميز
اولدوقلاريني تثبيت ائتمه‌ك، ميللي كيمليك و سيياسي آچيلاردان سون دره‌جه
ياراليدير:
الف-بو
تثبيت، بيزيم خالقيميزين پارچالارينين بير بيري ايله قايناشمالاري و گئرچه‌ك
آنلامدا ميلله‌تله‌شمه سوره‌جينه گيرمه‌له‌ريني يئيينله‌ده‌ر و ميلله‌تيميزي بؤلگه‌ميزده
گوجلو و ائتگين بير اويونجويا چئويره‌بيله‌ر.
ب-بو
تثبيت، اوجقاراوبالاريميزين اورتا دوغو، گونئي قافقاز و كيچيك آسييادا ياشامالاريندان
دولايي، بيزيم ميللي مساله‌ميزين اولوسلارآراسيلاشماسي و بؤلگه‌يه ياييلماسينا
كؤمه‌ك ائده‌ر.
ج-بو
تثبيت، بيزيم يانليش ميللي كيمليكله‌رده‌ن، اؤرنه‌يين توركيك دونياسيندان باشقا
ميلله‌تله‌ري اؤز ميلله‌تيميزين پارچاسي سايما؛ اؤز ميلله‌تيميزين ايران`ين
اورتاسيندا ياشايان پارچالاريني باشقا و آيري توركيك ميلله‌تله‌ر سانما؛ يا تورك
خالقي و كيمليييني تكجه گونئي قافقازدا آزه‌ربايجان رئسپوبليكاسي و چئوره‌سينده
اولانلاردان اولوشدوغونو سانما كيمي يانليشليقلاردان قورويار.
د-بو
تثبيت، گله‌جه‌كده بؤلگه‌ده اولاسي (موحته‌مه‌ل) فارس-تورك و كورد-تورك سورتوشمه و
چاتيشمالاري قيزيشيپ كونفيليكته دؤنوشه‌نده، سؤزو ائديله‌ن ديياسپورا قوروپلارينين
ائتنيك آزه‌ربايجان`ا گئري كؤچ و دؤنه‌بيلمه‌له‌رينه اولاناق يارادابيله‌ر. آزه‌ربايجان
ديشيندا ياشايان تورك اوجقار اوبالارين آزه‌ربايجان`ا گئري كؤچو، اؤزه‌لليكله آزه‌ربايجان`ين
باتيسيندا (غربي آزه‌ربايجان، كوردوستان و كيرمانشاه اوستانلارينين دوغوسوندا)
كورد و گونئيينده (مركه‌زي، همه‌دان، قزوين، البورز، قوم، ... اوستانلاريندا) فارس
دئموقرافيك تهديدله‌رينه قارشي بيزيم قوللانابيله‌جه‌ييميز تك چيخيش يولودور.
---------------------------
Türk
xalqının Ucqarobaları-Diyasporaları
Méhran
Baharlı
2009
Diyaspora
(Ucqaroba) qonusu çox önemli ve ilginc bir qonudur. Men bu qonudakı
düşüncelerimi béle açıqlayabilerem:
1- Bizim
Türk milletimizin ana gévdesi İranın quzéy batısı Étnik Azerbaycan, Azerbaycan
Réspublikası ve ona qonşu bir sıra bölgeler Gürcüstan, Dağıstan ve Türkiyenin
quzéy doğusu ile doğusunda kompakt ve bitişik olaraq yaşamaqdadır. Bu dışında
da bizim milletin ayrıca ucqarobaları vardır. Bu ucqarobalar aşağıdakı
toparlardan oluşmaqdadır:
-İran`ın
özeyinde -merkezinde İsfahan, Yezd, Kohgiluye, Loristan, Simnan ostanları ve
çévrelerinde Türkce danışan ve özlerini Türk adlandıran toparlar
-İran`ın
Günéyinde Fars, Kirman, Xuzistan, Buşéhr, Hormozqan ostanları ve çévrelerinde
Türkce danışan ve özlerini Türk adlandıran toparlar.
-İranın
quzéy doğusunda Şumali Xorasan, Rezevi Xorasan, Gülüstan, Mazenderan, Simnan ve
Cenubi Xorasan ostanlarında Türkce danışan ve özlerini Türk adlandıran toparlar
-Iraq`da
Türkce danışan ve özlerini Türk veya Türkman adlandıran toparlar
-Suriye`de
Türkce danışan ve özlerini Türk veya Türkman adlandıran toparlar
-Afqanistanda
Türkce danışanlar ve özlerini Afşar adlandıranlar
2-Men bu
toparları (qurupları) bilerekden ucqaroba veya diyaspora adlandıırıram. Özü de
adlandırmadan lap da bilinen diyaspora anlamını amaclayıram. Yanı bu toparların
gérçekden de, ilk önce Türk xalqının bugün de kompakt ve bitişik olaraq
yaşadığı bölgede oluşduqları ve daha sonralar bu bölgeden adı çekilen ilgili
bölgelere köçdüyünü söylemek isteyirem. Bununla da vurqulamaq istediklerim
bunlardır:
a-Bu
toparlar Azerbaycan`da yaşayan Türk xalqının (ve ne örnek üçün Türkiye
Türklerinin ya da Türkmen milletinin) altqurupları ve ucqarobalarıdırlar.
b-Bu
toparların ana yérsusu (veteni), Azerbaycan`dır. Bunların géçmişi kimi,
geleceyi de bu yurtla bağlantılıdır.
3-Bu
toparları (qurupları) Étnik Azerbaycanda yaşayan Türk xalqının diyasporası
adlandırmanın yaradabileceyi sorunlar olabiler. Ancaq, bu olası sorunlar béle
bir qavramı tesbit édilmenin yararları qarşısında çox da önemli déyildir.
Habéle bu toparların bizim diyasporamız olduqlarını bildirmenin, yaşadıqları
bölgelerde reqib xalqların, örneyin Fars ve Kürdlerin eline onları milli
haqlarından yoxsun bıraxmaq üçün ek bahana véreceyi iddia édilebiler. Ancaq bu
iddia mence géçerli déyildir. Çünkü reqib xalqlar bu Türk toparları indi de ve
bahanasız olaraq öz haqlarından mehrum édirler. Dolayıslı ile bunları Azerbaycan`da
yaşayan Türk xalqının diyasporası adlandırmaq, bu açıdan her hansı bir şéyi
olumsuz deyişdirmez. Hetta onların haqlarını elde étmesine kömekçi de olabiler.
Ayrıca artıq çağdaş dünyamızda milli qurupların yérli mi yoxsa başqa bir xalqın
diyasporası olmaları, onların öz milli haqlarından yararlanabilmesini
étgilememekdedir.
4-Türk dilli
olan ve özlerini de Türk adlandıran bu qurupların bizim diyasporamız
olduqlarını tesbit étmek milli kimlik ve siyasi açılardan son derece
yararlıdır:
a-Bu tesbit,
bizim xalqımızın parçalarının bir biri ile qaynaşmaları ve gérçek anlamda
milletleşme sürecine girmelerini yéyinleder ve milletimizi bölgemizde güclü ve
étgin bir oyuncuya çévirebiler.
b-Bu tesbit,
ucqarobalarımızın Ortadoöu, Günéy Qafqaz ve Kiçik Asiyada yaşamalarından
dolayı, bizim milli meselemizin uluslararasılaşması ve bölgeye yayılmasına
kömek éder.
c-Bu tesbit
bizim yanlış milli kimliklerden, örneyin Türkik dünyasından başqa milletleri öz
milletimizin parçası sayma, veya öz milletimizin parçalarını başqa ve ayrı
Türkik milletler sanma kimi yanlışlıqlardan qoruyar.
d-Bu tesbit
gelecekde bölgede olası (mühtemel) Fars-Türk ve Kürd-Türk sürtüşme ve
çatışmaları qızışıp konfilikte dönüşende, sözü édilen diyaspora quruplarının
Étnik Azerbaycan`a géri köç ve dönebilmelerine olanaq yaradabiler. Azerbaycanın
dışında yaşayan Türk ucqarobaların Azerbaycan`a géri köçü, özellikle
Azerbaycanın batısında Qerbi Azerbaycan, Kürdüstan ve Kirmanşah ostanlarının
doğusunda Kürd ve günéyinde Merkezi, Hemedan, Qezvin, Elburz, Qum ve ..
ostanlarında Fars démoqrafik tehdidlerine qarşı bizim qullanabileceyimiz tek
çıxış yoludur.
Sozumuz,
a window opening to the life/culture of the turkish nation of iran/south
azerbaijan:
http://sozumuz.blogspot.com/
http://sozumuz-turk-dovletler.blogspot.com/
http://sozumuz.blogspot.com/
http://sozumuz-turk-dovletler.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment