Mèhran Baharlı
Bu tanrıdamlar on
doqquzuncu yüzilde Azerbaycanın Urmu şeherinde yaşayan Keldâni-Ķatolik
Asoruların oxuduğu ve söylediyi Türkce îlâhîlerdir. Bunlar günümüzde de Batı
Azerbaycan ostanı Keldâni-Ķatolik kilisesi törenlerinde sèyrek olsa bile
oxunmaqdadır. Eb ül-Ferec öz pitiyi Müxteser üd-düvel´de bu tanrıdamların
Xırıstıyanlığı qebul èden Türk ve Moğollar üçün yazıldığını söylemekdedir. Sözü
èdilen Türkce tanrıdamlar 1893 ilinde Paris´de Paul Beijan terefinden İbâdât
Kerûta adlı pitikde yayınlanmışdır. Bu Türkce tanrıdamların notalarını bilen ve
onları düzgün biçemde oxuyabilen yaşlı nèçe şexs günümüzde Vaşınqton´un
Asorularla meskun bir yöresinde yaşamaqdadırlar (Qaynaq: Recep Albayrak
Hacaloğlu, Türkmen ve Asur kiliselerinde okunan Türkçe ilâhi metinleri. Türk
Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 150, Seri: VI, Sayı: A.1, 1995).
Helelûya (Sèvinc
Yırı)
Bugün âlem şerîf
oldu
Rebb´imiz dünyaya
geldi
Bâkire´den Oğlan
doğdu
Helelûya,
helelûya, helelûya
Meryem qiddisler
qiddisi
Nurlandırdı
qelbimizi
Günahdan qurtardı
bizi
Helelûya,
helelûya, helelûya
Doğuldu gök yèr
padşahı
Bizden muâf ètdi
günahı
Çağırdı İran
şahları
Helelûya,
helelûya, helelûya
Bitilhim´de Rebb
doğuldu
Gök qapılârı
açıldı
Yèr gök ışıq
nurdan doldu
Helelûya,
helelûya, helelûya
Gökden nur
nerdivân oldu
Melekler [hep]
èndi geldi
Bir avaznan Subhan
dèdi
Helelûya,
helelûya, helelûya
İhyâ ètdi ölüleri
Qurtardı
günahkarları
Kim doğuldu Allah
Oğlu
Helelûya,
helelûya, helelûya
Hèrodès kâfir
èşitdi
Gör bu zâlim ne iş
ètdi
Nèce gözleri yaş
ètdi
Helelûya, helelûya,
helelûya
Dèvletli tifil
uşaqlar
Anaları ne ètdiler
Fiğan èdip
ağladılar
Helelûya,
helelûya, helelûya
Subhânallah bu
hèybete
Helelûya bu
hikmete
Kim geldi bu
merhemete
Helelûya,
helelûya, helelûya
Bugün doğuldu
Kiristos
Subhânallah quddus
quddus
Baba, Oğul, Rûh
el-qudus
Helelûya,
helelûya, helelûya
Subara di Mat
Meryem (İdiz Meryem Sèvinciyi)
Ehed günü sabahdan
Cebrayıl èndi
gökden
Meyem´e salam
saldı
Meryem onda
haplandı
Yâ Cebrayıl, yâ
melek
Meni èyledin helak
Böyle sözler
diyirsen
Mat qalır cümle
felek
Cebrayılam,
gelmişem
Gökden yére
qonmuşam
Ağam meni
göndermiş
Meşverete gelmişem
Yèngidir bu
cavabın
Qeribdir
meşveretin
Men teeccüb
qalıram
Çox çetindir
xidmetin
Qız èşit ne
diyirem
Sen paksan, men
bilirem
Allahdan èşitdiyim
Sene me´lum èdirem
Kim görmüş, kim
èşitmiş
Hansı zamanda
olmuş
Bir Betül, heyâlı
qız
Bâkire, oğlan
doğmuş
Sen melek,
rûhânîsen
Vâcibdir hem
bilesen
Men kişi
görmemişem
Neçün böyle
diyirsen
Yâ Meryem sen
Betülsen
Cümle mexluqdan
paksan
Allah seni
sèvipdir
Ruh ul-qudus
gelinisen
Men miskinem,
me´zulam
Padşah qızı
dèyilem
Böyle sözler
diyirsen
Çox teeccüb
qalıram
İlişva´dan
zerurdur
Hèç doğmamış
qısırdır
Senin sebebin üçün
Altı ay hâmiledir
Yoxdur padşahlar
qızı
Xanlar, sultanlar
qızı
Men alçaq
cergesiyem
Ne gönderip bu
sözü
Cümle Cüvüt
yığılsın
Müellimler vabal
qursun
İşaya Nebi sözü:
Qoy oxunsun, lâl
olsun
Cebrayıl qoydu
gètdi
Melekler teeccüb
qaldı
Melekler avaz
ètdi:
Allahımız ne ètdi
Mersiye (Ağıt)
Xac altında
ağlırdı Vâlide Sultan
Oğluynan
söyleşirdi, men ona hèyran
Ağlama ağlama,
derdli ağlama!
Ağlama ağlama,
ağlatma meni!
Ağlaram ağlaram,
aldılar menden
Men qaldım yalqız,
ayrıldım senden
Ağlama ağlama,
vèrerem emâneti!
Yuhenna sèvgilim,
qoy sene olsun èvlad
Ağlaram ağlaram,
görerem seni
Ağac üste asılmış,
töküler qanın
Ağlama ağlama, vèr
su kim içim!
Nèce kim susuzam,
ölmeyim gèçim
Ağlaram ağlaram,
sene yanaram
Canım qurban
èylerem, derdin çekerem
Durıgi di Mat Meryem-I
(İdiz Meryem Tanrıdamı)
Meryem Ana, şirin
ana
Meryem Ana, henûn
ana
Gel bizi götür
divana!
Meryem Ana
pèyqamısan
Ye´qub´un
nerdivânısan
Gel göye çıxart
bizi sen!
Men qulunam,
Meryem Ana!
Cebrayıl getirdi
salam
Doğuldu İbn
ül-Müqeddem
Zindandan qurtardı
Adam
Şadlıq oldu Meryem
Ana!
Quds-i Şerîf´in
Sèyğanı
Évliyâların kelâmı
Seni sèvdi âlem
Rebbi
Xub yaratdı Meryem
Ana
Kim senin qapıyan
düşdü
Haqlı murâda
qavışdı
Adın èşidenler
şaşdı
Hikmetin çox,
Meryem Ana
Meryem Ana şerden
uzaq
Nerdivanı qırx min
ayaq
Senden günahkara
dayaq
Yardımcısan Meryem
Ana
Ruh ul-qudûs´un
gelini
Kitabda gördüm
yèrini
Sensen şirinler
şirini
Göyçeyim[sen]
Meryem Ana!
Durıgi di Mat
Meryem- II (İdiz Meryem Tanrıdamı)
Éy bâkireler
padşahı
Mene bir hal ayıda
gör!
Qapıyan geldim,
[men] düşdüm
Mene bir çar ayıda
gör!
Çox uzaq yoldan
gelmişem
Çox cefalârı
çekmişem
Yâ Eziz Bâkire
Meryem
Mene bir rehm
ayıda gör!
Şol üzün menden
çèvirme!
Ol hebibin haqqı
üçün
Çarasız qaldım,
kesildim
Mene bir çar ayıda
gör!
Şol gözel ism-i
şerîfin
Medhini ayıdar
iken
Zâyî ètdim
nezerimi
Bulmaya geldim,
vère gör!
Niyyetim böyle
dèyildi
[Kim] meni böyle
salasan
Dost-u düşmen
arasında
Sınıq oldum, [bir]
böyle gör!
Şemâtet ètme, sebr
èyle!
İncilin sözü[nü]
dinle!
Zirâ kim sebr
èyleyenin
Axırı xèyrdir,
böyle gör!
Şöyle sanma seni
saldım
Yèter, ağlama,
yèter!
Yère sızlayıp
serinme!
Dur ayağa [bir]
baxa gör!
Dèdiyin sözü
èşitdim
Şol muradını
vèreyim
Nezerin al, gèriye
gèt!
Étdiyimi [bir]
söyle gör!
Yâ heqir, [yâ]
Patraq Yusuf!
Nezerin[i ]aldın
tamam
Hezret-i Meryem
isminin
Dâyim medhini
ayıda gör!
Durigi (Tanrıdam)
Yâ Sittine el-adra
Betül
Ricamızı èyle
meqbul
Biz xatâiyler
günahkar(lar)
Yâ Yesu rehm èyle
bize!
Günahlar başımdan
aşdı
Bir ucu erşe
èrişdi
Cümle cesedim
bulaşdı
Yâ Yesu rehm èyle
bize!
Cümle yaralarım
qoxudu
Qoxudan xalq ikrâh
oldu
Sende merhemim
bulundu
Yâ Yesu rehm èyle
bize!
Hep günahlar
tekmil oldu
Cümlesi mende
bulundu
Şeriet vaxtı
göründü
Yâ Yesu rehm èyle
bize!
Adındır sirli
qudretin
Allah[ın]dır
seltenetin
Ededsizdir
merhemetin
Ya Yesu rehm èyle
bize!
Éy ha el-quddus
Mikayıl
Éy ha el-quddus
Cebrayıl
Éy ha el-quddus
Rafayıl
Siz rica èyleyin
bize!
Yèkün cümle
melekler
Her vaxt taet
èderler
Yâ ervah-i el-Tûbânîler
Siz rica èyleyin
bize!
Ya Mar Yuhanna,
el-Mamudan
Yesu yanında
meğlubsan
Günahdan qerq
olmuşam men
Ya Yesu rehm èyle
bize!
Haqsan, Hessen Mar
İliya
Cümle èvliya ve
enbiya
Biz üz qara
bîçaraya
Ya Yesu rehm èyle
bize!
Qısa Sözlük:
Ayıda gör: Söyle,
Dè
Baxa gör: Bax
Betül: Erkeklerden
uzaq duran, çekinen ve qaçan qadın ve qız
Bitilhim: Bèyt
el-lehm, Hz. İsa´nın doğum yèri
Ehed Günü: Aragün
Éy ha el-quddus:
Éy qutsal melek
Hablanmaq:
Şaşırmaq, Tanlamaq
Helelûya: Sèvinc
yırı
Henun: Beyenilmiş
Hep: Bütün, Tükel
Hèrodès: Hz.
İsa´nın doğulduğu sıralarda Filistin yöneticisi
Hessen: Qutsalsın
İbn ül-müqeddem:
İlk kez atasız dünya gelen, Hz. İsa
İdiz: Hezret
İlişva: Élizabèt,
Hz. Yahya´nın anası
İliya: İlyas
Kiristos: Hz. İsa
Mamudan: Vaftiz ve
te´mid èdenler
Mar: Hezret- Eril
Mat: Hezret- Dişil
Meellim: Xaxam,
Musevi din xâdimi
Patraq: Patrik
Qiddis: Qutsanmış
Quddus: Qutsal
Salasan:
Bıraxasın, Qoyasın
Sèvincik: Müjde
Sèyğan: Duvar,
Hörek
Şemâtet: Qınama,
Qaxınc
Şol: Şu, Ol
Tanrıdam: Îlâhî
Tûbânîler:
Qutsallar
Vabal: Suç, Günah
Vère gör: Vèr
Xetâyiler: Yanlış
yapanlar, Yanılqı içinde bulunanlar
Yâ sittine
el-adra: Altmış çağın böyüyü
Yesu: Hz. İsa
Yır: Terâne, Âvâz,
Şerqi, Mahnı
Yuhanna: Hz. Yahya
Sozumuz, a window opening to the
life/culture of the turkish nation of iran/south azerbaijan:
http://sozumuz.blogspot.com/
http://sozumuz-turk-dovletler.blogspot.com/
http://sozumuz.blogspot.com/
http://sozumuz-turk-dovletler.blogspot.com/
No comments:
Post a Comment