بزرگان معاصر ترک زبان ایران

سرزمین آذربایجان همواره خطه مردان بزرگی بوده و هست و دانشمندان بسیاری را به ایران و جهان عرضه کرده است.در مطلبی که هم اکنون مطالعه می کنید سعی شده است تعدادی از دانشمندان معاصر تورک زبان ایرانی معرفی شود تا شاید بتوانیم گوشه ای از تلاش این مردان بزرگ را در جهت علم و اندیشه نشانگر باشیم.

1) پروفسور محسن هشترودی( بزرگ ترین ریاضی دان معاصر ایران):

در سال 1286 در تبریز به دنیا آمد. برخی ازفعالیتهای علمی ایشان:

1304- اتمام دوره دبيرستان در دارالفنون

1311- فارغ التحصيلي از دانشسراي عالي با درجه ممتاز و به عنوان شاگرد اول

1312- کسب امتياز اول در امتحانات آناليز عالي در پاريس

1312- اخذ دومين ليسانس خود در رشته رياضي از دانشگاه سوربن در مدت زمان 2 سال

1315- اخذ مدرک دکتراي دولتي ( راتا )

1320- اخذ رتبه استادي تمام در دانشسراي عالي

1329- عضويت در موسسه مطالعات پيشرفته دانشگاه پرينستون آمريکا به درخواست رياست دانشگاه پرفسور اوپن هايمر

1330- بازگشت به ايران و قبولي مسئوليت رياست دانشگاه تبريز بمدت يکسال

1338- عضويت در انجمن اتحاديه بين المللي فضا به پيشنهاد رئيس انجمن

1338- راه اندازي دوره فوق ليسانس رياضي در ايران

1348- قبولي پيشنهاد رياست کانون فضايي ايران

مشهورترین تالیفات و مقالات پروفسور:

• نظریه اعداد

• دانش و هنر

• تمرینهای ریاضیات مقدماتی

• سایه‌ها

• سیر اندیشه بشر

• LES CONNEXION SNORMAL AFFINES ET WEYLIENNES

• SUR LESS ESPACES DE RIMANN DE WEYL ET DE SCHOUTEN

ایشان بر اثر ايست قلبي در 13 شهريور ماه جان به جان آفرين تسليم و در 17 شهريور از مسجد دانشگاه تهران تا بهشت زهرا تشييع و اينچنين جاودانه شد.

2) پرفسور یوسف ثبوتی(رییس سابق انجمن فیزیک ایران، فیزیکدان سرشناس ایرانی و مؤسس مرکز تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان):

وی در 1 شهریور 1311 (23 اگوست 1932) در زنجان متولد شد، سپس دیپلم متوسطه را در سال 1329 در زنجان کسب کرد. کارشناسی فیزیک را از دانشگاه تهران در 1332 اخذ کرد. مدرک کارشناسی ارشد فیزیک را در 1339 از دانشگاه تورنتو کانادا و دکتری تخصصی (PHD) نجوم و اختر فیزیک را در سال 1342 از دانشگاه شیکاگو آمریکا گرفت.

سوابق علمی پروفسور ثبوتی:

 - استادیار بخش ریاضی، دانشگاه نیوکاسل، انگلستان، 43-1342

 - دانشیار بخش فیزیک، دانشگاه شیراز،  50-1343

- دانشیار مدعو بخش نجوم، دانشگاه پنسیلوانیا، امریکا،  48-1347

 - استاد فیزیک، دانشگاه شیراز، -1350

 -محقق ارشد انستیتوی نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه آمستردام، هلند، 54-1353

- محقق مدعو مرکز نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه شیکاگو، امریکا، 64-1363

 -استاد مدعو بخش فیزیک، دانشگاه نورث ایسترن، بوستون، امریکا، 71-1370

- عضو وابسته مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (تریست ایتالیا)، 72

افتخارات پروفسور ثبوتی :

- مدال پژوهشی- وزارت علوم، 1357

- عضویت آکادمی علوم جهان سوم،1366 تا کنون 

 - عضویت فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران،1368 تا کنون 

 - جایزه کتاب سال- ریاست جمهوری اسلامی ایران، 1374

      Medal Lecture, in Physical Sciences, The Third World Academy of

ciences, TWAS, 2000 - 

 - جایزه خوارزمی، 1379

 - چهره ماندگار، 1380

 - تجلیل انجمن فیزیک ایران و نام‌گذاری کنفرانس فیزیک سالانه 1381 بنام کنفرانس ثبوتی

3) علی ‌لطفی زاده (مبتکر و بنیانگذار منطق فازی):

استاد دانشگاه برکلی در کالیفرنیا و بنیان‌گذار نظریهٔ منطق فازی (Fuzzy Logic) است. در بخش یادکرد منابع اکثر متون فنی مربوط به منطق فازی نام او به صورت «Zadeh» ذکر می‌شود.

تولد و تحصیل

وی در سال ۱۹۲۱ میلادی در شهر باكو در جمهوری آذربایجان متولد شد. پدرش روزنامه نگاری ایرانی و اهل اردبیل و مادرش اهل روسیه بود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران ( دبیرستان البرز) و تحصیلات عالی را در دانشگاه تهران انجام داد.
لطفی زاده در امتحانات کنکور سراسری، مقام دوم را کسب نمود. در سال ۱۹۴۲ رشته الکترونيک دانشگاه تهران را با موفقيت به پايان رساند و در طی جنگ دوم جهانی برای ادامه تحصيلات به دانشگاه فنی ماساچوست ( ام.آی.تی) در آمريکا رفت و در سال ۱۹۴۶ بود که درجه کارشناسی ارشد را در مهندسی برق دریافت کرد. در ام.آی.تی و دانشگاه کلمبیا به تحصیل ادامه داد.

پژوهش تخصصی

وی در دانشگاه کلمبیا با تدريس در زمينه «تئوری سيستم‌ها» کارش را آغاز کرد. سپس به تدریس در چند دانشگاه معتبر امریکا پرداخت. در سال ۱۹۵۹ به برکلی رفت تا به تدريس الکتروتکنيک بپردازد. از سال ۱۹۶۳ ابتدا در رشته الکتروتکنيک و پس از آن در رشته علوم کامپيوتر کرسی استادی گرفت.

بازنشستگی

پروفسور لطفی زاده به طور رسمی از سال ۱۹۹۱ بازنشسته شده است، وی مقيم سانفرانسيسکو است و در آنجا به پروفسور «زاده» مشهور است. پروفسور لطفی‌ زاده به هنگام فراغت به سرگرمی محبوبش عکاسی می‌پردازد. او عاشق عکاسی است و تاکنون شخصيت‌های معروفی همچون رؤسای جمهور آمريکا، ترومن و نیکسون، رو به دوربین وی لبخند زده‌اند. سرگرمی ديگر پروفسور لطفی زاده HI FI است. او در اتاق نشیمن خود بيست و هشت بلندگوی حساس تعبيه نموده تا به موسيقی کلاسيک با کيفيت بالا گوش کند.

سوابق و افتخارات

پروفسور لطفی زاده دارای بيست و پنج دکترای افتخاری از دانشگاه‌های معتبر دنياست، بيش از دويست مقاله علمی را به تنهايی در کارنامه علمی خود دارد و در هيأت تحريريه پنجاه مجله علمی دنيا مقام «مشاور» را داراست. وی یکی از پژوهشگرانی است که دارای بیشترین یادکرد (Highly-Cited) در مقالات علمی دنیا می‌باشد. با توجه به نقش منطق فازی در پیشرفت‌های نظری و عملی علم، نام پروفسور زاده در کنار فیلسوفان تاریخ علم ازجمله ارسطو(بنیانگذار منطق صفر و یک) و افلاطون ثبت شده است . پرفسور لطفي زاده عضو ارشد (Fellow) انستيتوي مهندسي برق و الکترونيک آمريکا، عضو ارشد بنياد گوگن هايم (Gugenheim) ، عضو ارشد آکادمي ملي مهندسي آمريکا، عضو ارشد کنگره جهاني Cybernetics ، عضو آکادمي علوم روسيه، عضو افتخاري انجمن مطالعات   Cybernetics اتريش، عضو ارشد اتحاديه بين المللي سيـستم هـاي فـازي و عضـو ارشد چنديـــن انـجـمـن و موســـســـه عــلمــي ديــگـــر اســت.

4) پروفسور جواد پرویزی( ارتوپد و جراح شهیر ایرانی):

جواد پرویزی جراح زنجانی است که در بازپروری لگن، ران و زانو و همچنین در درد های ران در افراد جوان و اتصال مفاصل تخصص دارد. او مدیر کلینیک تحقیقاتی موسسه راتمن میباشد. او همچنین عضو آکادمی های مختلف مانند آکادمی جراحان ارتوپد آمریکا وموسسه تحقیقاتی اورتوپد آمریکا میباشد. او در زمینه های تحقیقاتی کشت سلولی مقاوم برابر عفونت فعالیت زیادی دارد.

دكتر پرویزی تحصیلاتش را در بریتانیا در دانشگاه شفیلد در سال 1991 به پایان برد. او تحصیلاتش را در در جراحی در كلینیك مایو در راچستر ادامه داد و در آنجا در زمینه بهبود استخوان و غضروف مطالعه كرد. دكتر پرویزی دارای تخصص منحصر به فرد در زمینه درد های ران پا در افراد جوان است.کوچه مستشیری زنگان باید افتخار کند که نامش را پسرک کوچکی که در آن متولد شده زنده می کند شناسنامه تاریخ 1344 رانشان می دهد که جواد پرویزی در همان سال به دنیا آمد. چهار پنج سال بیشتر طول نکشید تا اینکه فکر کرد چطور می شود از رنج مردم کاست.دبستان دکتر خانعلی یادش زنده می شود وقتی جواد پرویزی که امروز جامعه پزشکی جهان او را خوب می شناسد و به او افتخار می کنند . هر روز در کلاس های آن و پشت نیمکت های آن نشسته و موقع حضور وغیاب دست خود را بالا برده به نشان اینکه او هم یک دانش آموز است . جواد پرویزی حالا پسوند پروفسوری را از آن نام خود کرده است . شاید همین سبزه میدان – چهار راه انقلاب یا کوچه مستشیری نمی گذارد که او موطن خود را به فراموشی بسپارد . او در مدارس مصطفی خمینی و امیرکبیر زنگان درس خوانده است . 41 سال از صدور شناسنامه اش میگذرد او اکنون از دانشگاه توماس جفرسون آمریکا آمده است و حرف می زند تا شاید مثل افکار کودکی اش کسانی را تربیت کند تا بتوانند از رنج مردم بکاهند .او قبلا چندین بار در زنجان و سایر شهرهای ایران عمل های جراحی رایگان انجام داده است . فروتنی او آدم را به شرم وامی دارد. زبان تورکی و گویش زنجانی آنرا با تمام جزییات و اصطلاح هایی که حالا در میان عامه مردم فراموش شده بخوبی به یاد دارد و بر زبان می آورد و به همان زبان شیرین مادری می گوید از زمانی که فارغ التحصیل شد و برای عمل جراحی چشم به انگلستان رفت اما این رفتن فقط به خاطر عمل جراحی نبود بعد از این عمل پرویزی در انگلستان ماندگار شد . او فهمید که در کشورهای دیگر می تواند بهتر کار کند و به هدفش زود تر برسد به همین دلیل وارد دانشکده پزشکی شفیلید انگلستان شد . یکسال به خاطر مسلط نبودن به زبان انگلیسی در تحصیل در دانشگاه با مشکل مواجه بود اما به خاطر اینکه ورود به دانشگاه آسان تر به نظر می رسید تلاش کرد و پس از اتمام دکترا دوره تخصصی جراحی عروق را هم گذراند و پس از اتمام آن به آمریکا رفت . پرویزی میگوید من سالانه به خاطر درجه بالای علمی که مختص تحقیقاتم است 9 میلیون و 500 هزار دلار بودجه میگیرم تا صرف کارهای پژوهشی کنم . دکتر جواد پرویزی چندین بار جایزه بین المللی به خاطر معلومات علمی اش از آن خود کرده و از جمله چهار نفر فوق تخصص آمریکا در علم تعویض لگن میباشد علمی که در دنیا کمتر کسی دارد . دکتر پرویزی برای زادگاهش برنامه های زیادی دارد . با استاندار صحبت کرده تا بتواند کلینیکی در زنجان احداث کند و بتواند به مداوای نه تنها بیماران زنگانی بلکه کل کشور بپردازد . از حرفهایش پیداست که خدمت را کلیشه ای معنی نمی کند . از خدمتی حرف میزند که پول و انگیزه های مادی در آن وجود ندارد . اما دکتر پرویزی اطمینان می دهد که زنجان را فراموش نخواهد کرد اینجا زادگاه اوست خانواده اش در آن زندگی می کنند . خاطراتی دارد که خاطرات کودکی اورا در خود حفظ کرده ویک کوچه مستشیری که به وجود جواد پرویزی افتخار می کند.

5) پرفسور یحیی عدل( پدر جراحی نوین ایران):

شايد در اين كره خاكى پزشك ايرانى وجود نداشته باشد كه عبارت « پروفسور عدل» را نشنيده باشد. فردى كه به جرات مي توان او را پدر علم نوين جراحى ايران ناميد، على رغم نزديكى كه به جهت علم بسيار و تبحر در جراحى به دربار رژيم پهلوى پيدا كرد، هميشه به لحاظ ويژگى هاى اخلاقى و علمى، مورد ستايش جامعه پزشكى كشور است . بسيارى از اساتيد بزرگ امروز كه به نوعى حكم پيشكسوت را در دانشگاه هاى علوم پزشكى كشور دارند، افتخار مي كنند كه روزى شاگرد پروفسور عدل بوده اند.يكي از اين اساتيد دكتر زرگر ، استاد جراحي دانشگاه علوم پزشكي تهران و بيمارستان سيناست كه همه دفاع او از شخصيت پروفسور عدل را در مجلس شوراي اسلامي و مراسم تشييع جنازه پروفسور به ياد دارند .پروفسور عدل وقتى در سن 94سالگى چشم از جهان فروبست، در طى حدود 60 سال، بيش از 60 هزار عمل جراحى انجام داده بود.

يحيى فرزند يوسف خان عدل معروف به مكرم الملك و قائم مقام آذربايجانى، در سال 1287 هجرى شمسى در تبريز متولد شد . يحيى عدل پس از طى مدارس ابتدائى و متوسطه در ايران و گرفتن ديپلم فلسفه و رياضى به پاريس رفت و به تحصيل در رشته پزشكى پرداخت و پس از هشت سال با دريافت دكترا و تخصص در جراحى عمومى در بيمارستان هاى فرانسه به كار پرداخت و در سن 30 سالگى درجه  « اگرژه» يا همان پروفسورى را از دانشكده پزشكى دانشگاه پاريس گرفته و به ايران بازگشت. پروفسور عدل در مراجعت به ايران در دانشكده پزشكى دانشگاه تهران به تدريس پرداخت و رياست بخش جراحى بيمارستان سينا به او سپرده شد.  در مدت كوتاهى به علت انجام اعمال جراحى مهم شهرت فراوان يافت و او را جراحى معجزه گر به حساب مي آوردند.

مكتب جراحى عدل

شايد مهمترين خدمت پروفسور عدل به ايران، آوردن علم نوين جراحى به كشور و راه ا ندازى مكتبى بود كه امروزه مي توان آن را «مكتب جراحى عدل » ناميد. جراحى كه زمانى  نوعى بريدن و دوختن محسوب مي شد، بعد از بازگشت استاد به ايران به يك تخصص تبديل شد و شاگردان مكتب جراحى عدل امروز اساتيد بزرگ جراحى ايران به حساب مي آيند. دكتر غلامحسين مصدق، فرزند دكتر محمد مصدق، در اين باره مي نويسد:  »با حضور پروفسور يحيى عدل در صحنه پزشكى، وضع و تكنيك جراحى در ايران تغيير كرد. عدل اولين ايرانى بود كه در بيمارستان هاى پاريس با عنوان) انترن) كار كرد. در سال 1317 پروفسور عدل با سمت استاد جراحى دانشكده پزشكى به سرپرستى بخش جراحى بيمارستان سينا انتخاب شد. مكتب عدل راه و روش جراحى جديد را براى پزشكان جوان ايران هموار ساخت. عدل در بيمارستان سينا چاقو به دست شاگردانش داد و ده ها جراح  شايسته تربيت كرد و تحويل جامعه داد شكوفايى مكتب عدل سريع و چشم گير بود . وى همه ساله كنگره جراحى ترتيبمي داد. در اين كنگره ها كه پزشكان از اقصى نقاط عالم به ايران مي آمدند، تجارب خود را ارائه مي كردند و پزشكان ايرانى از آن بهره مي بردند . بدون مبالغه بايد گفت پروفسورعدل « پدر جراحى ايران »است. جراحان نام آورى چون دكتر غلامحسين زهتاب، دكتر اردوخانيان، دكتر محمد باقر بصيرپور، دكتر احمد فلسفى، دكتر محمدحسين منصور كه از بهترين جراحان ايران بودند، از زمره شاگردان پروفسور عدل بوده ا ند. پروفسور عدل بانى انجمن پزشكى ايران بود. وى با دعوت پزشكان به منزلش به منظور تبادل نظر در زمينه پيشرفت هاى علمى و فنى پزشكى در اين مورد نخستين گام ها را برداشت و با پشتكار زياد موفق به ايجاد انجمن پزشكان شد.